Nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid kan begin 2023 ingaan

Doordat de Europese Commissie medio december 2022 goedkeuring heeft gegeven aan alle 28 strategische plannen (één voor elk EU-lidstaat en twee voor België) door de kan het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) 1 januari 2023 van start gaan (zie ook website-informatie Europese Commissie).

Om Europese landbouwers te ondersteunen bij de transitie naar een duurzame en veerkrachtige landbouwsector en om de vitaliteit en diversiteit van de plattelandsgebieden in stand te helpen houden, is 264 miljard euro aan EU-middelen uitgetrokken. Via medefinanciering en aanvullende nationale financiering komt het totale overheidsbudget voor landbouwers en plattelandsgemeenschappen voor de periode 2023-2027 uit op 307 miljard euro. Ook zijn er nog andere programma's die wel onder het GLB vallen maar niet onder de strategische GLB-plannen, die kunnen profiteren van extra EU-middelen ter waarde van 6 miljard euro.

Nederlandse GLB-plan
De Commissie gaf ook goedkeuring aan het Nederlandse strategische GLB-plan op 13 december 2022. Deze plannen voor Nederland vertegenwoordigen een totale EU-begroting van meer dan 4 miljard euro, inclusief 1,4 miljard euro voor milieu- en klimaatdoelstellingen en milieuregelingen, en 107 miljoen euro voor jonge landbouwers.

Een van de economische doelstellingen van het Nederlandse strategisch plan voor het GLB is eerlijke verdeling van de financiële steun. Landbouwers zullen een hogere inkomenssteun per hectare ontvangen voor hun eerste 40 hectare. 17,5 miljoen euro zal jaarlijks beschikbaar zijn om de kosten te dekken van een weersverzekering voor landbouwers, zodat zij kunnen worden gecompenseerd als hun oogst verloren gaat door droogte of overstromingen.

Het Nederlandse plan omvat ook steun voor 3 000 jonge boeren om een bedrijf te beginnen. Nederland zal op meer dan 96 procent van zijn landbouwareaal strenge goede landbouw- en milieuvoorwaarden toepassen. Daarnaast zal op meer dan 1,5 miljoen hectare ongeveer 760 miljoen euro worden gebruikt om landbouwers aan te moedigen en te ondersteunen bij het planten van niet-productieve gewassen, het toepassen van landbouwpraktijken die de bodem beschermen en het gebruik van nutriënten en pesticiden verminderen.

De steun voor plattelandsontwikkelingsprojecten en bedrijven zal naar verwachting ongeveer 2 500 banen opleveren. Dankzij directe financiële steun zullen ongeveer 55 000 personen advies, opleiding of kennisuitwisseling krijgen op het gebied van milieu- of klimaatprestaties.

Achtergrond
De Europese Commissie presenteerde haar voorstel voor de hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) in 2018. De Commissie introduceerde een nieuwe werkwijze om het landbouwbeleid van de EU te moderniseren en te vereenvoudigen. Het nieuwe GLB werd formeel goedgekeurd op 2 december 2021.

Lidstaten moesten hun strategische GLB-plannen uiterlijk op 1 januari 2022 indienen. Na ontvangst van de plannen stuurde de Commissie alle lidstaten uiterlijk eind mei 2022 een brief met opmerkingen. Die brieven zijn gepubliceerd op de Europa-website. De plannen zijn onderzocht op ambities ten aanzien van de klimaat- en milieudoelstellingen van de EU, hun bijdrage aan de doelstellingen van de “van boer tot bord”-strategie en de biodiversiteitsstrategie van de Commissie en hun reactie op de aanhoudende stijging van de grondstoffen- en energieprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Doelen als hogere productie van hernieuwbare energie, minder afhankelijkheid van synthetische meststoffen aan de hand van duurzamere productiemethoden, overeenkomstig de mededelingen over voedselzekerheid en meststoffen en een adequaat GLB in het licht van de snel veranderende uitdagingen, spelen een rol. De strategische plannen worden tijdens de uitvoeringsperiode nauwlettend gemonitord en zo nodig gewijzigd.

Met de strategische plannen moet het GLB eerlijker, groener en socialer worden.

Een eerlijker GLB
Een van de basisdoelstellingen is om bij te dragen aan een leefbaar landbouwinkomen en aan de veerkracht van de landbouwsector. Zo wordt bijvoorbeeld steun verleend voor: 
- Rechtstreekse GLB-betalingen als blijvend vangnet voor landbouwers, die daarvoor strengere basisnormen voor goede landbouw- en milieucondities moeten toepassen.
- Het nieuwe GLB spitst overheidssteun toe op degenen die er de grootste behoefte aan hebben. Kleine en middelgrote landbouwbedrijven in 25 EU-landen krijgen meer inkomenssteun dankzij een herverdelingsbetaling.
- Landbouwers te helpen stand te houden bij crisissen, door steun voor verzekeringen of andere risicobeheersinstrumenten.
- Ophoging van de steun die via gekoppelde inkomenssteun wordt toegekend voor eiwithoudende gewassen/peulvruchten. 

Een groener GLB
Drie van de tien specifieke doelstellingen van het GLB zien direct op milieu en klimaat. Dankzij het “geen terugval”-principe moeten de ambities van de lidstaten in hun GLB-plannen hoger liggen dan momenteel.

-In de strategische GLB-plannen wordt bijna 32 procent van de totale GLB-middelen (EU- en medefinanciering) uitgetrokken om voordelen te genereren voor klimaat, water, bodem, lucht, biodiversiteit en dierenwelzijn, en praktijken aan te moedigen die verder gaan dan de conditionaliteitseisen.
- De plannen zullen grondbeheerders stimuleren om koolstof op te slaan in de bodem en in biomassa, de broeikasgasuitstoot te verminderen en bij te dragen aan de klimaatadaptatie op 35 procent van het landbouwareaal van de EU.
- Op basis van nieuwe verplichtingen voor landbouwers zal naar verwachting gewasrotatie worden toegepast op 85 procent van de landbouwgrond waarvoor steun uit het GLB wordt verstrekt.
- De GLB-steun voor biolandbouw zal in 2027 een gebied beslaan dat bijna twee keer zo groot als het in 2018 gefinancierde areaal.
- De geplande investeringen in de productie van hernieuwbare energie op landbouwbedrijven moeten de energieproductiecapaciteit van de EU uitbreiden.

Een socialer GLB
De plattelandsgebieden van de EU kennen verschillende uitdagingen, die in kaart werden gebracht in de langetermijnvisie voor de plattelandsgebieden van de EU. Denk aan bevolkingsafname, toegang tot en verbetering van basisdiensten, werkgelegenheidskansen en de behoefte aan betere connectiviteit. Het GLB zal investeren in het sociale en economische weefsel van de plattelandsgebieden in de EU.

- Specifieke steun voor jonge landbouwers neemt in elk goedgekeurd plan een prominente plaats in. Sommige lidstaatplannen moedigen bedrijfsopvolging aan, vergroten de gendergelijkheid in plattelandsgebieden en versterken de positie van vrouwen in de landbouw.
- Lokale ontwikkeling wordt ook bevorderd via het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo) met de zogenoemde Leader-aanpak. Daarmee is 5 miljard euro gemoeid.
- Voor het eerst zullen GLB-betalingen worden gekoppeld aan de naleving van bepaalde sociale en arbeidsnormen van de EU en begunstigden worden gestimuleerd om de arbeidsomstandigheden op landbouwbedrijven te verbeteren.
- De plannen moeten investeringen ondersteunen om wonen en werken in plattelandsgebieden aantrekkelijker te maken, met als doel minstens 400 000 banen te scheppen. Ook komt er steun voor investeringen in digitale technologieën en diensten voor hulpbronnenefficiëntie.
- Meer dan zes miljoen mensen zullen rechtstreeks profiteren van advies, opleiding en kennisuitwisseling in het kader van het GLB, of deelnemen aan innovatieprojecten van het Europees innovatiepartnerschap, toegespitst op milieu- of klimaatgerelateerde prestaties of sociale en plattelandsaspecten.

Meer informatie
Persbericht Europese Commissie
Nieuwsbericht Europese Commissie over goedkeuring Nederlandse plan
ECER-dossier: Landbouw
ECER-bericht: Europese Commissie deelt observaties over ingediende nationaal strategisch plan (NSP) voor het nieuwe gemeenschappelijke landbouwbeleid (GLB) (8 april 2022)