Signaleringsfiche C-164/21 (Baltijas Starptautiska Akademija SIA) en C-318/21 (Stockholm School of Economics in Riga SIA)

Signaleringsfiche

Arrest van het Hof van Justitie van 13 oktober 2022 in gevoegde zaken C-164/21 (Baltijas Starptautiskā Akadēmija” SIA) en C-318/21 (Stockholm School of Economics in Riga” SIA).

Betrokken departementen

EZK, VWS, OCW, BZK, BZ

Steutelwoorden

Begrip organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding – Instelling voor hoger onderwijs die economische en niet-economische activiteiten uitoefent – Bepalen van het hoofddoel.

Beleidsrelevantie

In zijn arrest heeft het EU-Hof uitleg aan het begrip organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding in de zin van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (Verordening (EU) nr. 651/2014, zoals laatst gewijzigd bij Verordening (EU) 2021/1237, hierna: AGVV). De Kaderregeling betreffende staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie (2022/C 414/01) en de Landbouwvrijstellingsverordening (Verordening (EU) nr. 702/2014, zoals laatst gewijzigd bij Verordening (EU) 2020/2008, hierna: LVV) kennen ook deze zelfde definitie. Het begrip organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding zoals is opgenomen in artikel 2, punt 83 van de AGVV en uitleg daarvan is van belang om te bepalen of overheidsfinanciering aan entiteiten die zich bezighouden met onderzoek en kennisverspreiding al dan niet (op grond van de AGVV, LVV of Kaderregeling toelaatbare) staatssteun betreft.

Samenvatting

Baltijas Starptautiskā Akadēmija (Baltijas) en Stockholm School of Economics (SSE) hebben beiden een aanvraag gedaan voor overheidsfinanciering van onderzoeksprojecten bij de Letse Raad van de Wetenschap. Deze aanvragen zijn afgewezen, omdat de instellingen privaat zijn en voor een groot deel van hun tijd economische activiteiten uitvoeren. Dat past niet binnen de definitie van “wetenschappelijke instelling” die de Letse Raad voor de Wetenschap hanteert en die een voorwaarde is voor het verkrijgen van de overheidsfinanciering. Omdat deze Letse definitie gebaseerd is op de definitie uit de AGVV, zijn er prejudiciële vragen gesteld aan het EU-Hof.

Met zijn arrest heeft het EU-Hof verduidelijkt wanneer een entiteit kwalificeert als een organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding in de zin van de AGVV (en in de praktijk: gezien dezelfde definitie dan ook in het kader van de Kaderregeling en de LVV). In zijn arrest geeft het EU-Hof aan dat een organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding meerdere doelen kan nastreven en verschillende activiteiten kan verrichten, maar dat – wil een organisatie kunnen kwalificeren als een organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding in de zin van de AGVV- het hoofddoel van de entiteit moet bestaan uit het verrichten van onafhankelijk onderzoek, eventueel aangevuld met activiteiten ter verspreiding van de resultaten van dat onderzoek. Wat precies onder hoofddoel moet worden verstaan is niet gedefinieerd in de AGVV. Volgens het EU-Hof kunnen alle relevante criteria, zoals het toepasselijke regelgevingskader of de statuten van de betrokken entiteit, in aanmerking worden genomen om te beoordelen wat het hoofddoel van die entiteit is. Het EU-Hof geeft in dat verband verder aan dat de rechtsvorm van een entiteit geen doorslaggevend criterium is; ook een privaatrechtelijke entiteit kan als zodanig kwalificeren. Verder is het ook niet doorslaggevend dat een entiteit tevens andere – mogelijk economische- activiteiten verricht, een eventueel winstoogmerk heeft of dat een groot deel van de omzet uit inkomsten uit economische activiteiten wordt behaald. Ook in dergelijke gevallen kan volgens het EU-Hof nog steeds sprake zijn van een organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding in de zin van de AGVV. Het vereiste van het door de onderzoek en kennisorganisatie voeren van een gescheiden boekhouding dat ingevolge de definitie geldt, bevestigt volgens het EU-Hof namelijk al dat een organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding ook economische activiteiten kan uitoefenen. Het EU-Hof stelt verder nog vast dat de AGVV niet vereist dat – om als organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding in de zin van de AGVV te kunnen worden aangemerkt- de inkomsten die door de onderzoeks- en kennisorganisatie uit de hoofdactiviteit worden verkregen, worden geherinvesteerd in diezelfde activiteit.

Tot slot is relevant te vermelden dat het   EU-Hof er op wijst dat een entiteit, om als organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding in de zin van de AGVV te kunnen worden aangemerkt, onafhankelijk onderzoek moet verrichten, eventueel aangevuld met activiteiten ter verspreiding van de resultaten van dat onderzoek. Instellingen die zich uitsluitend bezighouden met onderwijs- en opleidingsactiviteiten die op algemene wijze de huidige stand van de wetenschap verspreiden, kunnen niet worden aangemerkt als organisaties voor onderzoek en kennisverspreiding in de zin van de AGVV.

Eerste inventarisatie van de mogelijke effecten voor het beleid

Het arrest van het EU-Hof is grotendeels een bevestiging van door Nederland ingebrachte opmerkingen in deze zaak en heeft derhalve beperkte gevolgen voor de reeds bestaande Nederlandse uitvoeringspraktijk. Zo wordt bevestigd dat het hoofddoel van de onderzoeks- of kennisorganisatie waaraan AGVV-steun wordt verleend kan worden vastgesteld aan de hand van het regelgevend kader of statuten, dat privaatrechtelijke entiteiten als organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding kunnen kwalificeren en dat een dergelijke entiteit ook economische activiteiten zou kunnen verrichten, mits het hoofddoel het verrichten van onafhankelijk onderzoek is en er een gescheiden boekhouding wordt gehanteerd. Voor de kwalificatie als onderzoeksorganisatie in de zin van de AGVV dient door steunverlenende autoriteiten zeker te worden gesteld dat er sprake is van een entiteit die een zodanig afgebakend taakveld, doel en organisatorische inrichting heeft, dat kan worden aangetoond dat deze organisatie in autonomie en hoofdzaak onafhankelijk onderzoek verricht. Daarbij is tevens van belang dat een voldoende mate van organisatorische, administratieve en financiële scheiding en transparantie wordt toegepast voor de afbakening ten opzichte van eventuele economische activiteiten. Naar aanleiding van de uitleg van het EU-Hof is het bij toepassing van het AGVV-begrip organisatie voor onderzoek en kennisverspreiding van belang er rekening mee te houden dat louter kennisverspreiding niet volstaat als hoofddoel. Een entiteit moet zelf onafhankelijk onderzoek als hoofddoel verrichten, eventueel aangevuld met activiteiten ter verspreiding van de resultaten van dat onderzoek. Daarom is van belang om na te gaan of entiteiten die reeds als onderzoekorganisaties zijn aangemerkt nog aan de door het Hof gestelde vereisten voldoen.

Voorstel voor behandeling

De ICER-H heeft het fiche vastgesteld en zendt dit fiche met het arrest ter kennisgeving aan de leden van het IOWJZ. Indien nodig kan het fiche ter kennisneming aan hun Ministers worden doorgeleid. Een vervolgfiche is niet noodzakelijk.

Woo gronden

Geen gronden tegen openbaarmaking, mag geheel openbaar.