Europees Parlement waarschuwt voor uitholling EU-waarden in lidstaten

Na een debat en een daarop volgende stemming in de plenaire vergadering van het Europees Parlement (EP) op 28 februari 2024 is een tekst aangenomen voor een resolutie waarin het EP ingaat op het in juli 2023 verschenen Verslag over de rechtsstaat 2023 van de Europese Commissie. De tekst werd aangenomen met 374 stemmen voor, 113 stemmen tegen en 45 onthoudingen.

In de ontwerp beoordeling van het EP van het verslag over de rechtsstaat van 2023 van de Europese Commissie (zie ook dit ECER-bericht), welke beoordeling in januari 2024 werd goedgekeurd door de Commissie Burgerlijke Vrijheden van het Europees Parlement (zie ook dit nieuwsbericht van het EP), benoemt het EP een aantal concrete positieve ontwikkelingen op het gebied van de rechtsstaat, zoals de huidige inspanningen van de Poolse regering om de rechtstaat en mediavrijheid te versterken. Het EP wijst daarnaast ook op aanhoudende bedreigingen voor de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten, evenals op specifieke problemen of incidenten in verschillende EU-lidstaten.

De resolutie
Ook in de op 28 februari aangenomen tekst van de resolutie wordt in de breedte ingegaan op relevante ontwikkelingen aangaande de rechtsstaat. Het betreft gevarieerde onderwerpen als: de rechtsstelsels van lidstaten, corruptie, pluriformiteit van media en bescherming van journalisten, transparantie, de economische dimensie van de rechtsstaat, ruimte voor het maatschappelijk middenveld, gebruik van geweld door politie en vrijheid van meningsuiting en vreedzame vergadering, gelijkheid en non-discriminatie, horizontale bevindingen over de staat van de rechtsstaat, de democratie en de grondrechten, handhaving van EU-recht, het verslag over de rechtsstaat en interinstitutionele samenwerking.

Het Europees Parlement wijst onder meer op de verschillen tussen de lidstaten wat betreft de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, vooral met betrekking tot de benoeming van hoge rechters, zoals in Hongarije. De EP-leden uiten hun zorgen over de voorgestelde veranderingen in de Slowaakse instanties en het medialandschap, en over de voorgestelde amnestiewet in Spanje. Corruptie blijft een belangrijke zorg voor het Europees Parlement, waarbij opnieuw de gerapporteerde systematische, discriminerende, niet-transparante en oneerlijke praktijken worden veroordeeld. Deze praktijken hebben betrekking op bedrijven in bepaalde sectoren in Hongarije en het gebruik van EU-fondsen ter verrijking van politieke bondgenoten van de regering van het land. Tegelijkertijd signaleert het EP blijvende obstakels voor klokkenluiders.

De EP-leden willen dat er een einde komt aan staatsburgerschap door investeringsregelingen (zie ook dit nieuwsbericht van het EP en dit ECER-bericht) zoals die in Malta en vestigen de aandacht op het witwassen van geld - een grensoverschrijdende kwestie die onlosmakelijk verbonden is met corruptie. De onafhankelijkheid van toezichthoudende autoriteiten wordt ook bedreigd volgens het EP, zoals in het geval van de Griekse aanpak van het spywareschandaal (zie dit nieuwsbericht), terwijl er nog steeds werk moet worden verricht om journalisten te beschermen tegen zogenaamde SLAPPs en andere bedreigingen (zie dit nieuwsbericht).

Het maatschappelijk middenveld staat volgens het EP in veel landen voor uitdagingen, waaronder in Slowakije waar plannen zijn aangekondigd om het werk van NGO's te beperken en organisaties die buitenlandse financiering ontvangen te stigmatiseren. EP-leden wijzen ook specifiek op het gebruik van buitensporig geweld en discriminerende behandeling door de politie en het onevenredig gebruik van geweld tegen demonstranten, zoals bij massale aanhoudingen in Frankrijk en de moord op drie jonge Roma in Griekenland. Volgens het EP hebben de achteruitgang van rechten en de ondermijning van de rechten van minderheden gevolgen voor religieuze groepen, LGBTIQ mensen, vrouwen, vluchtelingen en migranten.

De EP-leden benadrukken dat het toezicht van de Europese Commissie niet voldoende is en dat de Commissie concrete handhavingsacties moet ontwikkelen (zie ook dit nieuwsbericht). In de resolutie wordt in dit kader de "soms openlijke en schaamteloze niet-naleving van de EU-wetgeving door verschillende lidstaten” aangehaald.

Meer informatie:
Persbericht Europees Parlement
ECER-EU-essentieel: Waarden en Beginselen van de EU
ECER-dossier: Rechtsstaat