Europese Commissie brengt Mededeling uit over het verminderen van haatmisdrijven en uitingen

Het gaat om de op 6 december 2023 door de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger aangenomen Mededeling, getiteld “Geen plaats voor haat: een Europa verenigd tegen haat” (JOIN(2023) 51) (EN).

Volgens de Mededeling is er sprake van een alarmerende toename van het aantal haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven in Europa en zijn er aanwijzingen dat die vooral gericht zijn tegen Joodse en moslimgemeenschappen. Met de mededeling intensiveren de Commissie en de hoge vertegenwoordiger de strijd tegen haat in al zijn vormen door extra maatregelen te nemen op diverse beleidsterreinen , waaronder veiligheid, digitale zaken, onderwijs, cultuur en sport. Er worden extra middelen uitgetrokken om gebedshuizen te beschermen en gezanten aangesteld met een expliciet mandaat om het potentieel van het EU-beleid ter bestrijding van haat te maximaliseren.

Begin 2024 zal de Commissie een conferentie op hoog niveau tegen haat organiseren met prominente actoren in de strijd tegen haat en discriminatie. Daarna volgt een Europese verzoeningsdialoog, die burgers uit de hele EU, met name jongeren, samenbrengt met besluitvormers, deskundigen en leden van de zwaarst getroffen gemeenschappen. Dit moet gaan leiden tot aanbevelingen over hoe bruggen kunnen worden geslagen tussen gebroken gemeenschappen en hoe het EU-motto “in verscheidenheid verenigd” in de praktijk kan worden gebracht.

Achtergrond
Haatmisdrijven en haatspraak druisen in tegen de fundamentele Europese waarden in artikel 2 van het EU-Verdrag, namelijk eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten.

De afgelopen jaren heeft de Commissie gewerkt aan een reeks wetten en initiatieven om de gemeenschappelijke waarden en grondrechten te bevorderen en te beschermen. Centraal daarin staat het Kaderbesluit (2008/913/JBZ) betreffende de bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat, met sancties tegen ernstige vormen van racisme en vreemdelingenhaat.

In het kader van het actieplan voor Europese democratie uit 2020 hebben de Commissie en de hoge vertegenwoordiger al een reeks maatregelen ontwikkeld om desinformatie aan te pakken.

Met de handhaving van de digitaledienstenverordening (Digital Services Act (DSA), zie ook dit ECER-dossier) en de versterkte gedragscode voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen worden verdere beslissende stappen gezet om ervoor te zorgen dat wat offline illegaal is, ook online als zodanig wordt behandeld. De DSA legt onlineplatforms strikte verplichtingen op om illegale inhoud te bestrijden.

Om dit kader te versterken, heeft de Commissie in december 2021 voorgesteld om de huidige lijst van “EU-misdrijven” in de Verdragen uit te breiden met haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven (zie ook dit ECER-bericht).

De Commissie heeft de meeste acties in het kader van haar eerste EU-strategie inzake de rechten van slachtoffers (2020-2025) uit juni 2020 reeds uitgevoerd om te zorgen dat alle slachtoffers in de EU ten volle kunnen profiteren van hun rechten uit hoofde van het EU-recht. In juli 2023 keurde de Commissie het voorstel voor een richtlijn tot wijziging van de richtlijn slachtofferrechten van 2012 goed (zie ook dit ECER-bericht).

De op 6 december gepresenteerde mededeling over een Europa dat verenigd is tegen haat, sluit ook aan op het EU-actieplan tegen racisme 2020-2025, de strategie voor de bestrijding van antisemitisme en de bevordering van het Joodse leven in de EU, de strategie voor gendergelijkheid 2020-2025, de strategie voor gelijkheid van lhbtiq'ers 2020-2025, de strategie inzake de rechten van personen met een handicap 2021‑2030 en het strategisch EU-kader voor gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma 2020–2030.

Mensen en plaatsen beschermen
Een prioriteit is de bescherming van mensen en openbare ruimten. De Commissie vervroegt de oproep tot het indienen van voorstellen in het kader van het Fonds voor interne veiligheid, die oorspronkelijk was gepland voor 2024, naar 2023, met een verhoogd budget en bijzondere aandacht voor joodse gebedshuizen. Het Protect-programma krijgt in 2024 extra middelen voor de bescherming van openbare ruimten en gebedshuizen van alle geloofsovertuigingen; onder meer 5 miljoen euro extra om de dreiging van toenemend antisemitisme aan te pakken.

Om te zorgen voor bescherming tegen online bedreigingen probeert de Commissie vóór februari 2024 de laatste hand te leggen aan een versterkte gedragscode voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen op internet. Die bouwt voort op de nieuwe horizontale verplichtingen voor onlineplatforms in de digitaledienstenverordening. De Commissie gaat ook nauwer samenwerken met maatschappelijke organisaties, deskundigen, betrouwbare ‘flaggers’ en overheidsinstanties om haatzaaiende uitlatingen online op te sporen.

Betrekken van de hele samenleving
De door de Commissie reeds aangestelde coördinatoren voor de bestrijding van racisme, antisemitisme en moslimhaat en ter bevordering van het Joodse leven, hebben in het verleden een belangrijke rol gespeeld bij het betrekken van gemeenschappen en burgers bij dit proces. Deze werkzaamheden worden nu geïntensiveerd en de coördinatoren worden opgewaardeerd tot gezanten met een specifiek mandaat om de coördinatie te verdiepen, onder meer via specifieke door de EU gefinancierde projecten, en om het potentieel van het EU-beleid ter bestrijding van haat online en offline te maximaliseren.

Kennis en bewustwording zijn belangrijke waarden bij het bereiken van wederzijds respect en tolerantie. Ze kunnen het best worden uitgedragen in domeinen met een impact op het dagelijks leven: media, onderwijs, cultuur en sport. De Commissie gaat opleidingen voor journalisten ondersteunen over medianormen en het herkennen van haatzaaiende uitlatingen (zie ook dit ECER-bericht) en projecten bevorderen die gericht zijn op inclusie en diversiteit in onderwijs, cultuur en sport. De Europese Unie zal ook meer steun verlenen aan factcheckers in de EU en de Arabische wereld.

In de strijd tegen haat is internationale samenwerking essentieel. Nauwe samenwerking met al wie verantwoordelijk is voor de bevordering van rechten op mondiaal, regionaal en nationaal niveau versterkt de geloofwaardigheid en de doeltreffendheid van het EU-optreden binnen en buiten de Unie. De Commissie en de hoge vertegenwoordiger zullen hun betrokkenheid en netwerken dan ook versterken via diplomatieke kanalen van de EU, concrete acties en externe partnerschappen.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Zware criminaliteit
ECER-dossier: Gelijke kansen
ECER-dossier: Burgerschap van de Unie
ECER-dossier: Digitalisering
ECER-EU-essentieel: De waarden en beginselen van de Unie