Europese Commissie brengt mededeling uit over wereldwijde voedselzekerheid

Het gaat om de Mededeling “De voedselzekerheid waarborgen en de veerkracht van voedselsystemen versterken” die de Commissie op 23 maart 2022 presenteerde. Tegelijkertijd werden een Bijlage bij de mededeling, een Vragen en antwoorden overzicht en een Factsheet gepubliceerd.

Achtergrond
De stijging van de mondiale grondstoffenprijzen, nog aangewakkerd door de invasie in Oekraïne, toont opnieuw duidelijk aan dat de landbouw en de voedselvoorzieningsketens in de EU veerkrachtiger en duurzamer moeten worden, volgens de “van boer tot bord”-strategie van mei 2020 (zie ook ECER-bericht).

De Commissie wil alle nodige maatregelen treffen  om ervoor te zorgen dat de EU, als netto-voedselexporteur en grootste agrovoedingsproducent, bijdraagt tot de wereldwijde voedselzekerheid. In Oekraïne, maar ook in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en in Azië en Afrika ten zuiden van de Sahara. De EU is een van de belangrijkste verleners van humanitaire hulp en ontwikkelingshulp op het gebied van voedsel en voedselsystemen.

In de EU is momenteel voedsel genoeg , aangezien Europa voor veel landbouwproducten grotendeels zelfvoorzienend is. Voor specifieke producten, zoals voedereiwitten, is de landbouwsector echter een netto-importeur. Samen met de hoge kosten van productiemiddelen als meststoffen en fossiele energie, zorgt die kwetsbaarheid voor productieproblemen in de landbouw, waardoor de voedselprijzen kunnen stijgen.

De wereldwijde voedselzekerheid verhogen
De Commissie steunt Oekraïne bij de ontwikkeling en uitvoering van een voedselzekerheidsstrategie op korte en middellange termijn om te garanderen dat de productiemiddelen waar mogelijk tot bij de landbouwbedrijven geraken en dat de vervoers- en opslaginfrastructuur in stand wordt gehouden. Oekraïne moet zijn burgers kunnen blijven voeden en uiteindelijk zijn exportmarkten terugwinnen.

Een EU-noodhulpprogramma van 330 miljoen euro voor Oekraïne zal helpen om de toegang tot basisgoederen en -diensten te waarborgen en de bevolking te beschermen. Andere belangrijke doelstellingen zijn de wederopbouw van kleinschalige civiele infrastructuur, strategische planning en het garanderen van energiezekerheid.

De Commissie zal de voedselprijzen en de voedselonzekerheid regelmatig opvolgen en analyseren en blijft zich in internationale en multilaterale instellingen (FAO, WTO, G7 en G20) inzetten voor een gecoördineerd beleid. Daarnaast verleent de EU meer humanitaire hulp aan de regio's en bevolkingsgroepen die het zwaarst door voedselonzekerheid worden getroffen.

In het kader van het programma voor internationale samenwerking 2021-2027 werkt de EU met ongeveer 70 partnerlanden aan de verduurzaming van de voedselsystemen. Tijdens de Nutrition for Growth Summit in Tokio in december 2021 hebben de EU en haar lidstaten zich er toe verbonden ondervoeding aan te pakken met een substantiële toezegging van 4,3 miljard euro. Minstens 2,5 miljard euro daarvan is afkomstig van de EU en gaat naar internationale samenwerking.

De EU blijft sterk pleiten tegen uitvoerbeperkingen en uitvoerverboden voor levensmiddelen, en voor een goed functionerende interne markt. Om beter voorbereid te zijn op toekomstige crisissen moet wereldwijd sneller worden overgeschakeld op een duurzaam, veerkrachtig voedselsysteem.

Ondersteuning van landbouwers en consumenten in de EU
Om voedsel betaalbaarder te maken, kunnen lidstaten verlaagde btw-tarieven invoeren en marktdeelnemers aanmoedigen de kleinhandels-prijzen in toom te houden. De lidstaten kunnen ook gebruikmaken van EU-fondsen, zoals het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen (FEAD), dat de acties van de EU-landen ondersteunt om voedselhulp en/of materiële basishulp aan de meest kwetsbaren te verstrekken.

Het recent opgezette  Europees mechanisme voor paraatheid en respons bij voedselzekerheidscrises (EFSCM) , dat Europese en nationale overheden en particulieren in de hele toeleveringsketen bijeenbrengt, brengt risico's en zwakke punten van de voedselvoorzienings-keten in de EU in kaart, doet aanbevelingen en treft risicobeperkende maatregelen.

Om zijn rol te kunnen vervullen als mondiale voedselleverancier die volledig betrokken blijft bij de groene transitie, heeft de landbouwsector van de EU alle steun nodig. De Commissie stelt voor:

• een steunpakket van 500 miljoen euro voor de producenten die het zwaarst getroffen zijn door de gevolgen van de oorlog in Oekraïne. Hiermee kunnen lidstaten extra financiële steun verlenen aan landbouwers om bij te dragen tot de mondiale voedselzekerheid of om marktverstoringen door hogere kosten van productiemiddelen of door handelsbeperkingen aan te pakken. Voorrang is er voor steun voor landbouwers die zich toeleggen op duurzame werkwijzen. Tegelijk moeten de maatregelen ten goede komen aan de sectoren en landbouwers die het zwaarst door de crisis worden getroffen;
• meer voorschotten op rechtstreekse betalingen  en areaal- en diergebonden plattelandsontwikkelingsmaatregelen voor landbouwers vanaf 16 oktober 2022;
• vangnetmaatregelen  voor de markt voor varkensvlees, gezien de bijzonder moeilijke situatie in de sector;
• een uitzonderlijke en tijdelijke toestemming om op braakland gewassen voor voedsel- en voederdoeleinden te telen, met behoud van de volledige vergroeningsbetaling voor landbouwers. Dat zal de productiecapaciteit van de EU vergroten, ondanks de beperkte beschikbaarheid van vruchtbare grond;
• specifieke tijdelijke flexibiliteit ten aanzien van de bestaande invoervoorschriften voor diervoeders, om de druk op de voedermarkt te verlichten.

De Commissie heeft een voorstel ingediend voor een nieuw, op zichzelf staand tijdelijk crisiskader (zie ECER-bericht) dat ook geldt voor landbouwers, meststoffen-producenten en de visserijsector. Hierdoor kan staatssteun worden verleend aan landbouwers die geconfronteerd worden met een aanzienlijke prijsstijging van de productiemiddelen. De Commissie vraagt lidstaten ook om maandelijks gegevens te verstrekken over particuliere voorraden aan essentiële producten voor levensmiddelen en diervoeders om een tijdig en nauwkeurig overzicht van de beschikbaarheid te krijgen.

Veerkrachtigere en duurzamere voedselsystemen
Duurzame voedselproductie maakt integraal deel uit van voedselzekerheid. Door de noodzakelijke transities uit de “van boer tot bord”-strategie en de biodiversiteitsstrategie uit te voeren, zorgt de Commissie dat de algehele productiviteit van de landbouw in de EU niet wordt ondermijnd. Innovatie moet worden aangewend om bij te dragen tot een duurzame verhoging van de opbrengsten. Meer dan ooit is noodzakelijk om de veerkracht te vergroten door de Europese landbouw minder afhankelijk te maken van energie, energie-intensieve invoer en invoer van diervoeders. Het handelsbeleid, Horizon Europa en alle instrumenten die beschikbaar zijn in de strategische GLB-plannen voor de periode 2023-2027 van de lidstaten, spelen hierbij een rol.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-EU-essentieel: Landbouw en Visserij, GLB
ECER-bericht: Europese Commissie presenteert een noodplan voor voedselvoorziening en voedselzekerheid ten tijde van crises (16 november 2021)