Europese Commissie doet nieuwe voorstellen om migrantensmokkel tegen te gaan

Het gaat om de voorstellen van 28 november 2023 van de Europese Commissie voor een nieuwe Richtlijn betreffende minimumvoorschriften om hulpverlening bij illegale binnenkomst, illegale doortocht en illegaal verblijf in de Unie te voorkomen en tegen te gaan(ter vervanging van Richtlijn 2002/90/EG) (COM (2023) 775 (EN)), een nieuwe Verordening betreffende de intensivering van de politiële samenwerking bij de voorkoming, de opsporing en het onderzoek van migrantensmokkel en mensenhandel en de versterking van de ondersteuning van Europol bij de voorkoming en bestrijding van deze misdrijven(tot wijziging van Verordening (EU) 2016/794) (COM(2023) 754) (EN)) en een oproep voor lancering van een wereldwijde alliantie tegen migrantensmokkel (Global Alliance). Ook bracht de Commissie een factsheet uit over de voorstellen. Zie voor meer informatie ook de websitepagina over migrantensmokkel van de Commissie.

De met de voorstellen beoogde versterking van EU-instrumenten om migrantensmokkel tegen te gaan moet leiden tot actualisering van het twintig jaar oude wetgevingskader, versterking van de rol van de EU-agentschappen, met name Europol, en intensivering van de samenwerking met partnerlanden om het probleem wereldwijd aan te pakken.

Over het wetgevingsvoorstel van de Europese Commissie voor de nieuwe richtlijn en verordening moet nog verder onderhandeld door het Europees Parlement en de Raad. De Commissie geeft daarnaast aan te willen zorgen dat de Wereldalliantie tegen migrantensmokkel op bilateraal en multilateraal niveau en via de werkzaamheden van het UNODC zal gaan werken.

Achtergrond
Migrantensmokkel betreft een criminele activiteit waarbij mensenlevens en de waardigheid van mensen worden geschonden in het streven naar financiële of andere materiële voordelen. Smokkelnetwerken maken aanzienlijke winsten met hun criminele activiteiten. Handelswijzen van smokkelnetwerken veranderen snel en passen zich aan omstandigheden en reacties van nationale autoriteiten aan. Daarom wil de Commissie haar inspanningen verhogen.

Criminele netwerken profiteren van de wanhoop van mensen en dit misbruik leidt tot vermissing en verlies van mensenlevens. De belangrijkste begunstigden van mensensmokkel zijn de criminelen, de smokkelnetwerken in de landen van herkomst, doorvoer en bestemming.

Het huidige wetgevingskader is het zogenoemde Facilitators Package uit 2002, bestaande uit Richtlijn 2002/90/EG en Kaderbesluit 2002/946/JBZ. Volgens dit wetgevingspakket moet iedereen die opzettelijk helpt bij de ongeoorloofde binnenkomst, de doorreis of het verblijf van een niet-EU-onderdaan in de EU, of daar uit winstbejag verblijft, worden bestraft, tenzij hij of zij dit om humanitaire redenen doet (zie voor meer informatie ook deze websitepagina van de Europese Commissie).

Het nieuwe EU-wetgevingskader
De Europese Commissie wil met haar voorstel van 28 november het wetgevingskader verbeteren door minimumvoorschriften vast te stellen om hulp bij illegale binnenkomst, illegale doortocht en illegaal verblijf in de EU te voorkomen en tegen te gaan. Daarbij gelden de volgende vijf doelstellingen:

1. Effectieve vervolging van georganiseerde criminele netwerken. Er komt een duidelijkere definitie van het strafbare feit smokkel om de aandacht te richten op activiteiten die zijn ingegeven door financieel of materieel voordeel of die zeer waarschijnlijk ernstige schade aan een persoon berokkenen. Publiekelijke uitlokking om zonder toestemming naar de EU te komen, wordt strafbaar. Dit omvat migrantensmokkel waarvoor reclame wordt gemaakt via digitale hulpmiddelen en sociale media.

2. Geharmoniseerde straffen die de ernst van het misdrijf weerspiegelen: Op ernstige strafbare feiten - die de dood van een of meer personen tot gevolg hebben - staat een maximumgevangenisstraf van ten minste 15 jaar, tegenover de huidige 8 jaar in de bestaande EU-wetgeving.

3. Verbetering rechtsmacht: De rechtsmacht van de lidstaten geldt bijvoorbeeld ook wanneer boten zinken in internationale wateren en mensen omkomen. De rechtsmacht van de lidstaten wordt uitgebreid tot andere gevallen, waaronder strafbare feiten die worden gepleegd aan boord van schepen of vliegtuigen die in de lidstaten zijn geregistreerd en strafbare feiten die worden gepleegd door rechtspersonen die zaken doen in de EU. Doel is om criminele netwerken specifiek aan te pakken. Activiteiten zoals humanitaire bijstand door ngo's, het uitvoeren van een wettelijke verplichting tot opsporing en redding, bijstand door familieleden en migranten zelf mogen niet strafbaar worden gesteld.

4. Versterking van de middelen en capaciteiten van de lidstaten: Lidstaten moeten hun nationale autoriteiten voldoende middelen ter beschikking stellen om te zorgen voor doeltreffende preventie, onderzoek en vervolging van mensensmokkelaars. De lidstaten moeten ook werken aan de preventie van migrantensmokkel door middel van voorlichtings- en bewustmakingscampagnes, onderzoek en onderwijsprogramma's.

5. Betere gegevensverzameling en verslaglegging: De lidstaten moeten jaarlijks statistische gegevens verzamelen en rapporteren om de omvang, de opsporing en de aanpak van migrantensmokkel te verbeteren.

Met het voorstel voor de verordening beoogt de Commissie de rol van Europol en de samenwerking tussen agentschappen in de strijd tegen migrantensmokkel en mensenhandel te versterken. Dit bouwt voort op het reeds succesvolle huidige Europol-Centrum tegen migrantensmokkel, waarvan de rol zal worden uitgebreid tot een echte Europese dimensie op strategische gebieden:

1. Versterking van de coördinatie op EU-niveau: het Europees Centrum tegen migrantensmokkel zal worden versterkt en ondersteund door de lidstaten, Eurojust, Frontex en de Commissie. Het centrum zal toezicht houden op trends in migrantensmokkel en mensenhandel, jaarverslagen, strategische analyses, dreigingsbeoordelingen en situatie-updates opstellen, en onderzoeks- en operationele acties ondernemen.

2. Samenwerking tussen instanties: het centrum wordt ondersteund door verbindingsofficieren van de lidstaten, Eurojust en de verbindingsofficieren van Frontex en Eurojust, die bij Europol worden gedetacheerd.

3. Verbetering van de informatie-uitwisseling: De verplichtingen van de lidstaten om informatie over migrantensmokkel en mensenhandel met Europol te delen worden aangescherpt. Europol kan al in derde landen worden ingezet. Het nieuwe centrum zal gevallen van migrantensmokkel opsporen waarvoor samenwerking met niet-EU-landen nodig kan zijn, onder meer door per geval persoonsgegevens uit te wisselen.

4. Meer middelen: Lidstaten moeten gespecialiseerde diensten aanwijzen om migrantensmokkel en mensenhandel tegen te gaan en deze diensten aansluiten op de beveiligde netwerktoepassing voor informatie-uitwisseling (SIENA).

5. Meer ondersteuning van Europol door het inzetten van personeel: de verordening actualiseert de huidige wetgeving met concepten voor taskforces en de inzet van Europol voor operationele ondersteuning. Het gaat om geavanceerde instrumenten voor coördinatie en analytische, operationele, technische en forensische ondersteuning van de lidstaten, die al met succes door Europol zijn uitgevoerd. Daarnaast wordt een reservepool van nationale deskundigen opgezet, die onmiddellijk ter beschikking van Europol kunnen worden gesteld voor inzet in de lidstaten.

Om deze doelstellingen te verwezenlijken, stelt de Commissie ook voor om de financiële en personele middelen van Europol te verhogen.

Oproep tot lancering van een wereldwijde alliantie tegen migrantensmokkel
Migranten moeten worden beschermd tegen mensensmokkel. Het voortdurend veranderende bedrijfsmodel van mensensmokkelaars moet worden doorbroken en transnationale criminele netwerken moeten worden ontmanteld door goed geïnformeerde, doortastende en gecoördineerde acties van rechtshandhavingsinstanties en justitie. De oproep tot actie voor een wereldwijde alliantie (Global Alliance) is van cruciaal belang om samen te komen op het gebied van preventie, reactie en alternatieven voor onregelmatige migratie, waaronder het aanpakken van de onderliggende oorzaken van onregelmatige migratie en het vergemakkelijken van legale routes.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie (EN)
ECER-dossier: Asiel en immigratie
ECER-bericht: Mededeling en voorstel voor een verordening geven nieuw instrument tegen mensensmokkel en migratieproblematiek (25 november 2021)