Europese Commissie presenteert voorstel voor een herziening van de EU-richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater

Achtergrond

De richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater werd in 1991 aangenomen. Het doel van deze richtlijn is het milieu te beschermen tegen de nadelige gevolgen van lozingen van afvalwater uit stedelijke bronnen en van specifieke industrieën. De lidstaten moeten op grond van die richtlijn ervoor zorgen dat het afvalwater van alle agglomeraties met meer dan 2.000 inwoners wordt verzameld en behandeld overeenkomstig de minimumnormen van de EU. De lidstaten moeten ook kwetsbare gebieden aanwijzen volgens de criteria van de richtlijn, waarvoor strengere normen en termijnen gelden.

Een diepgaande evaluatie van de richtlijn werd in 2019 afgerond en bevestigde dat de uitvoering van deze richtlijn heeft geleid tot een aanzienlijke vermindering van de uitstoot van verontreinigende stoffen. In de evaluatie werden drie belangrijke reeksen resterende uitdagingen geïdentificeerd:

• Resterende verontreiniging uit stedelijke bronnen
  • de huidige richtlijn is gericht op verontreiniging uit huishoudelijke bronnen die wordt opgevangen en behandeld in gecentraliseerde installaties. Er wordt minder aandacht besteed aan andere bronnen van stedelijke verontreiniging, die nu dominant worden (kleinere steden met minder dan 2.000 inwoners, gedecentraliseerde installaties, verontreiniging door regenwater);
  • De grenswaarden voor de behandeling van sommige verontreinigende stoffen zijn nu verouderd in vergelijking met de technische vooruitgang die sinds 1991 is geboekt en er zijn nieuwe verontreinigende stoffen opgedoken, zoals microplastics of microverontreinigingen, die reeds bij een zeer lage concentratie schadelijk kunnen zijn voor het milieu of de volksgezondheid.
• Afstemming van de richtlijn op de Europese Green Deal (EGD)
  • In de afvalwatersector zijn extra inspanningen nodig om de broeikasgasemissies te verminderen, het energieverbruik te verminderen en de sector meer circulair te maken door het slibbeheer te verbeteren (met name door stikstof en fosfor en mogelijk waardevolle organische stoffen beter terug te winnen) en het veilig hergebruik van behandeld water te vergroten.
• Ontoereikend en ongelijk bestuursniveau:
  • Uit de evaluatie is gebleken dat het niveau van de prestaties en de transparantie van de exploitant sterk varieert;
  • De monitoring- en rapportagemethoden kunnen worden verbeterd, met name door verdere digitalisering;
  • Ten slotte heeft de recente COVID-19-crisis aangetoond dat afvalwater een zeer snelle en betrouwbare bron van nuttige informatie voor de volksgezondheid vormt, indien de bevoegde autoriteiten voor volksgezondheid en afvalwaterbeheer goed gecoördineerd zijn.

Op 26 oktober 2022 heeft de Europese Commissie een voorstel voor een herziening van de richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater gepresenteerd. De herziening van de richtlijn is één van de resultaten van het actieplan voor nulverontreiniging (2021). Het hoofddoel is de bovengenoemde uitdagingen op kosteneffectieve wijze aan te pakken en tegelijkertijd de richtlijn zo eenvoudig mogelijk te houden om een goede uitvoering en handhaving van de voorschriften ervan te waarborgen.

Inhoud van het voorstel

Om afvalwater optimaal als hulpbron te benutten, wordt voorgesteld de sector tegen 2040 energieneutraal te maken en de kwaliteit van het slib te verbeteren om het intensiever te kunnen hergebruiken en zo tot een meer circulaire economie bij te dragen;

Tal van verbeteringen zullen tot de bescherming van de gezondheid en het milieu bijdragen. Het gaat onder meer om verplichtingen als het terugwinnen van nutriënten uit afvalwater, nieuwe normen voor microverontreinigingen en nieuwe monitoringeisen voor microplastics. De verplichtingen om water te behandelen zullen ook gelden voor kleinere gemeenten met 1000 inwoners. Om de gevolgen van zware regenval – die vaker voorkomt als gevolg van de klimaatverandering – beter te beheersen, moeten grotere steden plannen voor geïntegreerd waterbeheer opstellen. Verder stelt de Commissie voor om – op basis van de ervaringen met COVID-19 – afvalwater systematisch te controleren op verschillende virussen, zoals CoV-SARS-19 en antimicrobiële resistentie.

De EU-landen zullen ervoor moeten zorgen dat iedereen – en vooral kwetsbare en gemarginaliseerde groepen – toegang tot sanitaire voorzieningen hebben.

Aangezien 92 procent van de toxische microverontreinigingen in het afvalwater in de EU afkomstig is van geneesmiddelen en cosmetica, zal een nieuwe regeling voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid de producenten verplichten de kosten voor het verwijderen van microverontreinigingen te betalen. Dit is in overeenstemming met het beginsel “de vervuiler betaalt” en zal ook leiden tot meer onderzoek en innovatie op het gebied van gifvrije producten en tot een eerlijkere financiering van de behandeling van afvalwater.

De sector afvalwater beschikt over een aanzienlijk onbenut potentieel voor de productie van hernieuwbare energie, bijvoorbeeld uit biogas.  De EU-landen zullen verplicht zijn industriële verontreiniging bij de bron op te sporen om de mogelijkheden voor het hergebruik van slib en behandeld afvalwater te vergroten en zo verlies van hulpbronnen te voorkomen. Dankzij de regels voor het terugwinning van fosfor uit slib zal het gebruik van slib voor de productie van meststoffen worden bevorderd, wat de voedselproductie ten goede komt.

Meer informatie:

• ECER-dossier – Milieu
• Persbericht van de Europese Commissie