Herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen treden per 2022 in werking

De herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen zijn de eerste reeks staatssteunregels die na de eerdere aankondiging van de mededeling over de  Europese Green Deal  (2019) en de mededelingen over de Europese  industriële  (2020) en  digitale  strategieën (2020) zijn herzien en enigszins zijn aangepast aan deze strategieën.

Regionale steun is een belangrijk instrument voor lidstaten om regionale ontwikkeling te versterken. De Commissie heeft de herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen goedgekeurd na een eerdere evaluatie  van huidige staatssteunregels in 2019 en een uitgebreide  raadpleging  van alle belanghebbenden in 2020 over de ontwerptekst.

Achtergrond van de richtsnoeren inzake regionale steun

Er bestaan regionale verschillen binnen Europa op het gebied van economisch welzijn, inkomen en werkloosheid. Met regionale steun moet de economische ontwikkeling van achterstandsgebieden in Europa ondersteund worden waarbij tegelijkertijd een gelijk speelveld tussen de lidstaten wordt bereikt. 

In de (bestaande) richtsnoeren regionale steun (2014-2020) zet de Commissie al uiteen onder welke voorwaarden regionale steun als verenigbaar met de interne markt kan worden beschouwd en legt zij de criteria vast om de gebieden te bepalen die voldoen aan de voorwaarden van  artikel 107, lid 3, onder a) en c) van het EU- Werkingsverdrag .
Bij de steungebieden onder a) gaat het kortgezegd om steunmaatregelen ter bevordering van de economische ontwikkeling van streken waarin de levensstandaard abnormaal laag is of waar een ernstig gebrek aan werkgelegenheid heerst. Bij steungebieden onder c) gaat het kortgezegd om steunmaatregelen om de ontwikkeling van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid of van bepaalde regionale economieën te vergemakkelijken.

Bijlagen bij de richtsnoeren identificeren de gebieden met de grootste achterstand - de zogenoemde steungebieden onder a) - en de vooraf vastliggende steungebieden onder c) waartoe vroegere steungebieden onder a) en dunbevolkte gebieden behoren.

Lidstaten kunnen de zogenaamde niet vooraf vastliggende steungebieden onder c) aanwijzen, met inachtneming  van de voorwaarden in (de bijlagen van) de richtsnoeren. Lidstaten moeten hun voorstel voor regionale steunkaarten ter goedkeuring bij de Commissie aanmelden. De richtsnoeren bevatten daarom ook regels op basis waarvan de lidstaten regionale steunkaarten kunnen opstellen om aan te geven in welke geografische gebieden ondernemingen regionale steun kunnen ontvangen (steungebieden) en tot welke hoogte (steunintensiteit).

Relatie herziene richtsnoeren en evaluatie staatssteunregels

Als onderdeel van de lopende herziening van de mededingingsregels werd begin 2019 al een aanvang gemaakt met de evaluatie van de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen. Die evaluatie vond plaats in het kader van een zogenaamde fitnesscheck ( geschiktheidscontrole ) van een groter pakket van staatssteunregels, als onderdeel van het traject voor de modernisering van het staatssteunbeleid  (uit 2012). Met de evaluatie werd nagegaan of bestaande staatssteunregels nog steeds geschikt zijn voor het beoogde doel. Die evaluatie was gebaseerd op eigen analyses van de Commissie, openbare raadplegingen, sommige studies van externe consultants of gerichte raadplegingen van specifieke belanghebbenden.

In oktober 2020 publiceerde de Commissie een samenvatting van de resultaten van die evaluatie in een werkdocument van de diensten van de Commissie ( zie ECER-bericht ). De conclusie was dat het systeem en de regels voor het toezicht op staatssteun geschikt zijn voor het beoogde doel. Individuele regels, zoals de bijvoorbeeld de (bestaande) richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen, moesten echter wel worden aangepast, mede in het licht van de recente  Europese Green Deal  en de industriële  en  digitale  strategieën van de EU.  

Staatssteunregels vormen een essentieel onderdeel van de groene transitie. Dit blijkt ook uit de Europese Green Deal en de resultaten van de geschiktheidscontrole. De Commissie vervroegt daarom de herziening van de relevante staatssteunrichtsnoeren naar eind 2021. Het gaat daarbij onder meer om de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen, de mededeling over belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI), het steunkader voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie, de richtsnoeren risicofinanciering, de richtsnoeren inzake milieu en energie en de relevante bepalingen van de algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV). Andere staatssteunregels - die deel uitmaakten van de geschiktheidscontrole - zullen op middellange termijn worden herzien. Zie voor een handzame tijdlijn ook deze webpagina (onderaan).

Belangrijkste elementen van de herziene richtsnoeren regionale steun

De herziene richtsnoeren voor regionale steunmaatregelen bevatten een aantal aanpassingen ter vereenvoudiging, verwerken ervaringen die bij de toepassing van de vorige regels zijn opgedaan en weerspiegelen de nieuwe beleidsprioriteiten vanuit de Europese Green Deal, de industriële en digitale strategieën. De belangrijkste elementen van de herziene richtsnoeren zijn:

• het optrekken van de totale dekking van de regionale steun tot 48 % (was 47 %) van de EU-bevolking en bijwerking van de lijst van steungebieden onder a) en vooraf vastliggende steungebieden onder c) op basis van de meest recente Eurostat-statistieken. De criteria voor de afbakening van steungebieden worden behouden maar lidstaten krijgen meer flexibiliteit om zogenaamde niet vooraf vastliggende steungebieden onder c) af te bakenen op de steunkaarten;
• de verhoging van de maximale steunintensiteiten ter ondersteuning van de doelstellingen van de Green Deal en de digitale strategie door extra stimulansen voor investeringen in achterstandsgebieden in de EU mogelijk te maken. Daarnaast bevatten de richtsnoeren verschillende verhogingen van de steunintensiteit voor bepaalde gebieden. Kleine en middelgrote ondernemingen behouden hogere maximale steunintensiteiten dan grote ondernemingen;
• de geldigheid van de goedgekeurde regionale steunkaarten voor de periode 2022-2027, met een tussentijdse evaluatie in 2023 op basis van geactualiseerde statistieken die de recente economische ontwikkelingen weerspiegelen en gebieden in staat stellen de crisis te boven te komen;
• de algemene vereenvoudiging van de structuur van de richtsnoeren, een verduidelijking van sommige definities en terminologie en een aantal doelgerichte wijzigingen in het licht van de Europese Green Deal en de industriële en digitale strategieën. Denk bijvoorbeeld aan het sectorale bereik van de richtsnoeren en criteria voor het afwegen van het positieve effect van de steun tegen het negatieve effect ervan op de mededinging en het handelsverkeer.

Ook blijven de richtsnoeren waarborgen bevatten om eerlijke concurrentie binnen de interne markt te behouden en te voorkomen dat lidstaten overheidsgeld gebruiken om aan te zetten tot het verplaatsen van banen van de ene EU-lidstaat naar de andere.

De herziene richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen treden in werking op 1 januari 2022. Op die manier hebben de lidstaten voldoende tijd om hun toekomstige regionale steunkaarten voor te bereiden en bij de Commissie aan te melden. De Commissie neemt over die regionale steunkaarten een individueel besluit per lidstaat.

Meer informatie:

• Persbericht van de Europese Commissie
• ECER-dossier – Staatssteun
• ECER-bericht - Europese Raad: klimaat-neutrale EU in 2050 (16 december 2019)
• ECER-bericht - Europese Commissie actualiseert de EU-industriestrategie ter versterking van de interne markt (11 mei 2021)
• ECER-bericht - Europese Commissie presenteert het Digitale kompas naar 2030 (12 maart 2021)