Nieuw politiek akkoord over een sterker mandaat voor Europol

Achtergrond
Europol biedt ondersteuning en deskundigheid aan nationale rechtshandhavingsinstanties bij het voorkomen en bestrijden van zware criminaliteit en terrorisme.

De Europese Commissie stelde in december 2020 voor om via een EU-Verordening (COM(2020) 796 final) het mandaat van Europol te versterken, zodat het agentschap de nationale instanties op het gebied van rechtshandhaving beter kan ondersteunen met informatie, analyse en deskundigheid, en grensoverschrijdende politiesamenwerking en onderzoeken in verband met terrorisme kan vergemakkelijken. Ook diende de Commissie toen een voorstel voor een EU-Verordening (COM(2020) 791 final) in om Europol in staat te stellen in het Schengen-informatiesysteem waarschuwingen af te geven op basis van informatie van niet-EU-landen, met name ter opsporing van buitenlandse terroristische strijders.

Na het bereiken van het akkoord is het nu aan Europees Parlement en Raad om de voorstellen aan te nemen.

Inhoud van het versterkte mandaat
Het geactualiseerde mandaat kent onder meer de volgende uitgangspunten:

-  Een doeltreffende samenwerking met particuliere partijen, met inachtname van strikte voorschriften inzake gegevensbescherming. Terroristen maken vaak misbruik van diensten van particuliere bedrijven om vrijwilligers te werven, terroristische aanslagen uit te voeren en hun propaganda te verspreiden. Op grond van het herziene mandaat zal Europol persoonsgegevens rechtstreeks van particuliere partijen kunnen ontvangen en deze gegevens kunnen analyseren om na te gaan welke lidstaten een onderzoek naar aanverwante misdrijven zouden kunnen instellen.

- Duidelijke regels voor de analyse van "big data" door Europol ter ondersteuning van strafrechtelijk onderzoek, met inachtname van de grondrechten. Verwerking van grote gegevensreeksen is integraal onderdeel van politiewerk en de rol van Europol is essentieel bij het opsporen van criminele activiteiten die aan de analyse door de afzonderlijke lidstaten ontsnappen. Het nieuwe mandaat verschaft juridische duidelijkheid over de voorafgaande analyse van big data door Europol. Europol krijgt 18 maanden tijd om de van lidstaten ontvangen big data vooraf te analyseren en categoriseren, met een mogelijke verlenging van 18 maanden.

- Een ondersteunende rol voor Europol bij het afgeven van informatiewaarschuwingen over buitenlandse terroristische strijders. Europol zal de lidstaten kunnen voorstellen om van niet-EU-landen ontvangen informatie over verdachten en criminelen, met name buitenlandse strijders, in het Schengeninformatiesysteem op te nemen. Deze informatie wordt daardoor rechtstreeks beschikbaar voor de ambtenaren aan de buitengrenzen van de Unie en in het Schengengebied.

- Versterkte samenwerking met niet-EU-landen, aangezien zware criminaliteit en terrorisme vaak banden hebben buiten het grondgebied van de Unie.

- Verbeterde samenwerking met het Europees openbaar ministerie. Het Europees openbaar ministerie krijgt indirect toegang tot Europol-gegevens met betrekking tot strafbare feiten die onder zijn mandaat vallen, met inachtname van de toepasselijke waarborgen. Dit ondersteunt strafrechtelijk onderzoek en strafvervolging.

- Een nieuwe rol voor Europol bij onderzoek en innovatie om nieuwe technologiebehoeften voor rechtshandhaving vast te stellen en nationale rechtshandhavingsinstanties te helpen met moderne IT-instrumenten om zware criminaliteit en terrorisme te bestrijden.

- Verdere versterking van het gegevensbeschermingskader bij Europol zodat Europol blijft beschikken over een van de meest solide gegevensbeschermingskaders in de wereld van de rechtshandhaving, in overeenstemming met de EU-voorschriften inzake gegevensbescherming.

- Versterkt toezicht op Europol, met extra bevoegdheden voor de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming en een nieuwe functionaris voor de grondrechten bij Europol.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier : Justitie en Binnenlandse zaken, Politiesamenwerking, Europol
ECER-dossier : Privacy, AVG