Raad en Europees Parlement bereiken voorlopig akkoord over twee voorstellen op het gebied van de maritieme veiligheid

Achtergrond

De drie richtlijnen betreffende vlaggenstaatvereisten (richtlijn 2009/15), havenstaatcontrole (richtlijn 2009/16) en ongevallenonderzoek (richtlijn 2009/18) vormen de EU-hoofdpijlers van de maritieme veiligheid. De richtlijnen weerspiegelen de internationale verplichtingen van de EU-lidstaten als vlaggen-, haven- en kuststaten die zijn vastgelegd in het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee (Unclos), waarbij de EU zelf partij is. Met de drie richtlijnen wordt uitvoering gegeven aan het internationale rechtskader, met name de gedetailleerde regels en normen die zijn vastgelegd in de belangrijkste verdragen van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO).

Uit een geschiktheidscontrole in 2018 is gebleken dat de drie richtlijnen een toegevoegde waarde hadden, met name voor de geharmoniseerde uitvoering en handhaving van internationale regels, en dat zij de beoogde doelstellingen hadden bereikt. Er bleek echter ook ruimte te zijn voor verbetering en verdere digitalisering, voor samenwerking tussen de lidstaten en voor meer steun van het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid (EMSA). Daarom presenteerde de Europese Commissie op 1 juni 2023 een voorstel tot wijziging van richtlijn 2009/15, een voorstel tot wijziging van richtlijn 2009/16 en een voorstel tot wijziging van richtlijn 2009/18 (zie het ECER-bericht over de voorstellen).

Op 27 februari 2024 bereikten het voorzitterschap van de Raad en onderhandelaars van het Europees Parlement voorlopige overeenstemming over twee van de drie voorstellen (het voorstel over vlaggenstaatvereisten en het voorstel over havenstaatcontrole).

Belangrijkste elementen van de voorlopige akkoorden

Richtlijn vlaggenstaatvereisten

De richtlijn vlaggenstaatvereisten regelt de handhaving van de regels die van toepassing zijn op vlaggenstaten op EU-niveau. De verantwoordelijkheid voor het toezicht op de naleving van de IMO-verdragen door schepen ligt bij de staat waar het schip is geregistreerd en waarvan het de nationaliteit heeft: de vlaggenstaat.

De herziening van de richtlijn vlaggenstaatvereisten moet ervoor zorgen dat de lidstaten over voldoende middelen beschikken om hun verplichtingen als vlaggenstaat correct, doeltreffend en consequent na te komen. De specifieke doelstellingen van de herziene richtlijn zijn:

• de huidige EU-regels actualiseren en afstemmen op de internationale regels, voornamelijk met betrekking tot de IMO-instrumentenuitvoeringscode ("III-code");
• zorgen voor adequate inspecties van schepen die onder de vlag varen en toezicht houden op erkende organisaties die namens de vlaggenstaat werken;
• zorgen voor een groter gebruik van digitale oplossingen;
• zorgen voor een geharmoniseerde aanpak inzake inzicht in en rapportering en meting van de prestaties van de vloten en taken van vlaggenstaten;

De algemene strekking van het voorstel van de Commissie is behouden in het voorlopige akkoord. De Raad en het Europees Parlement hebben echter verschillende wijzigingen aangebracht, waarvan de meeste bedoeld zijn om de samenhang met code III te garanderen. Het voorlopige akkoord beperkt het toepassingsgebied van de richtlijn tot schepen die internationale reizen maken. De Commissie krijgt ook het mandaat om een databank met scheepsinformatie op te zetten voor de afgifte en controle van elektronische certificaten. Om ervoor te zorgen dat alle vereiste informatie online beschikbaar is, in bijgewerkte vorm, voor alle havenstaat- en vlagstaatinspecteurs in de EU, zal een digitaal interoperabel portaal dienen als 'brug' waar inspecteurs rechtstreeks de informatie kunnen raadplegen die is opgeslagen in nationale databanken.

Richtlijn havenstaatcontrole

Havenstaatcontrole (PSC) is een systeem waarbij buitenlandse schepen in havens van andere staten dan de vlaggenstaat worden geïnspecteerd door PSC-functionarissen, om na te gaan of de competentie van de kapitein, de officieren en de bemanning aan boord, de staat van het schip en de uitrusting voldoen aan de vereisten van internationale verdragen en, in de EU, aan de toepasselijke EU-wetgeving. Als zodanig is een havenstaatcontrole belangrijk om de maritieme veiligheid te waarborgen en het mariene milieu te beschermen. De herziening van de richtlijn havenstaatcontrole is vooral bedoeld om

• de EU-regels te actualiseren en af te stemmen op de internationale regels en procedures die zijn vastgelegd in het Memorandum van Overeenstemming van Parijs (MvO) en de verdragen van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO);
• vissersvaartuigen, hun bemanning en het milieu te beschermen, onder meer door de invoering van een vrijwillige inspectieregeling voor grotere vissersvaartuigen (met een lengte van meer dan 24 meter);
• te zorgen voor een efficiënte en geharmoniseerde aanpak van de uitvoering van PSC-inspecties.

De algemene strekking van het voorstel van de Commissie is in het voorlopige akkoord behouden. De Raad en het Europees Parlement hebben echter verschillende wijzigingen aangebracht, waarvan de meeste bedoeld zijn om te zorgen voor duidelijkheid en samenhang met internationale regels en procedures, met name die van het Memorandum van Overeenstemming van Parijs.

Meer informatie:

• ECER-dossier – Zeevaart
• Persbericht van de Raad