Eerste najaarspakket Europees Semester op grond van nieuwe governancekader gepresenteerd

De Europese Commissie presenteerde op 27 november 2024 het eerste najaarspakket van het Europees Semester (zie hier de websitepagina van de Europese Commissie over het Europees Semester en hier over het najaarspakket) sinds de inwerkingtreding van de hervorming van het nieuwe EU-kader voor economische governance uit april 2024 (zie ook dit ECER-bericht). Tegelijk bracht de Commissie ook een Q&A overzicht over het najaarspakket uit.

Het nieuwe governance kader beoogt de lidstaten bij het bereiken van macro-economische stabiliteit, groei en houdbaarheid van de overheidsfinanciën te ondersteunen. Dit ook in het belang voor de economische kracht van de EU in het huidige uitdagende mondiale klimaat. Ook worden door het nieuwe kader hervormingen en investeringen gestimuleerd die de basis moeten vormen voor economische stabiliteit en duurzame groei op lange termijn. Uiteindelijke doel is om bij te dragen tot een veerkrachtigere, billijkere, concurrerendere en veiligere economie van de EU ten behoeve van de burgers.

Het najaarspakket van het Europees Semester komt uit op het moment dat de EU-economie na een langere periode van stagnatie weer licht groeit. Terwijl de lidstaten, waar nodig, een begrotingsaanpassing nastreven, zullen met de blik op de toekomst in 2025 groeibevorderende overheidsinvesteringen in bijna alle lidstaten naar verwachting toenemen. Hierbij zal ook sprake zijn van een aanzienlijke bijdrage uit de herstel- en veerkrachtfaciliteit van NextGenerationEU en de EU-fondsen in verschillende lidstaten.

Vereenvoudiging
Het nieuwe kader voor economische governance biedt eenvoudigere en transparantere begrotingsregels. Er wordt één operationele indicator gebruikt (het meerjarige netto-uitgavenpad van een lidstaat) waardoor naleving makkelijker kan worden gevolgd. Tevens wordt in het nieuwe kader risicogebaseerd toezicht ingevoerd, dat op de individuele begrotingssituatie van de lidstaten is toegesneden en een geleidelijker begrotingsaanpassing mogelijk maakt, mits dit door specifieke hervormingen en investeringen wordt ondersteund.

Het nieuwe kader zet in op verlaging van de overheidsschulden, die na de COVID-19-pandemie en energiecrisis aanzienlijk zijn gestegen. Gezonde overheidsfinanciën zijn een randvoorwaarde voor macro-economische stabiliteit en duurzame economische groei.

Groeibevorderende hervormingen en investeringen
In het nieuwe kader nemen de lidstaten hervormingen en investeringen in hun plannen voor de middellange termijn op om de gemeenschappelijke prioriteiten van de EU en de structurele uitdagingen in de landspecifieke aanbevelingen van het Europees Semester aan te pakken. Dit omvat de groene en de digitale transitie, sociale en economische veerkracht, energiezekerheid en de opbouw van defensievermogens.

Beoordeling van lidstaat plannen voor middellange termijn
De plannen van lidstaten voor de middellange termijn zijn de hoeksteen van het nieuwe governance kader. De integratie van begrotings-, hervormings- en investeringsdoelstellingen in één middellangetermijnplan zorgt voor een samenhangend en gestroomlijnd proces.

De Europese Commissie heeft inmiddels haar beoordeling voor 21 van de 22 ingediende plannen afgerond.

Van de 21 plannen oordeelde de Commissie dat er 20 aan de voorwaarden van het nieuwe kader voldoen en een geloofwaardig begrotingspad uitstippelen zodat het schuldniveau van die respectieve lidstaten op een houdbaar neerwaarts pad wordt gebracht of op een prudent niveau wordt gehouden. Dit betreft: Cyprus, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Kroatië, Letland, Luxemburg, Malta, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië en Zweden. Voor deze lidstaten beveelt de Commissie de Raad aan het in die plannen opgenomen netto-uitgavenpad goed te keuren. Voor Nederland heeft de Commissie voorgesteld dat de Raad een netto-uitgavenpad aanbeveelt dat overeenstemt met de technische informatie die de Commissie in juni verstrekte. De Commissie is nog bezig met de beoordeling van het middellangetermijnplan van Hongarije.

Voor 5 van de 20 plannen voor de middellange termijn die door de Commissie positief zijn beoordeeld, is het netto-uitgavenpad gebaseerd op een verlenging van de aanpassingsperiode van vier tot zeven jaar (Finland, Frankrijk, Italië, Spanje en Roemenië).

Beoordeling ontwerpbegrotingsplannen 2025
De Commissie heeft ook de door 17 lidstaten van de eurozone ingediende ontwerpbegrotingsplannen (OBP's) voor 2025 beoordeeld. Daarbij is onderzocht of die passende eerste stappen vormen om de respectieve plannen voor de middellange termijn uit te voeren.

De beoordeling van de OBP's door de Commissie is gericht op de groei van de netto-uitgaven in 2024-2025. Hierbij wordt beoordeeld of de netto-uitgaven onder de in de plannen voor de middellange termijn van de lidstaten vastgestelde maxima blijven, op voorwaarde dat een dergelijk plan beschikbaar is en in overeenstemming met het nieuwe kader wordt geacht.

Acht lidstaten van de eurozone (Cyprus, Frankrijk, Griekenland, Italië, Kroatië, Letland, Slovenië en Slowakije) worden in overeenstemming met de begrotingsaanbevelingen geacht, zeven (Duitsland, Estland, Finland, Ierland, Luxemburg, Malta en Portugal)  niet volledig in overeenstemming en één (Nederland) niet in overeenstemming, terwijl één (Litouwen) lidstaat niet in overeenstemming dreigt te zijn. Nederland wordt niet in overeenstemming met de aanbeveling geacht, aangezien de netto-uitgaven naar verwachting boven de maxima liggen.

Volgende stappen in de buitensporig tekortprocedure
De buitensporig tekortprocedure (BTP) betreft het zogenaamde “correctief deel” van het stabiliteits- en groeipact.

Het gepresenteerde najaarspakket bevat de aanbevelingen van de Europese Commissie voor meerjarige netto-uitgavenpaden om het buitensporige tekort te corrigeren voor de acht bovengenoemde lidstaten (België, Frankrijk, Hongarije, Italië, Malta, Polen, Roemenië en Slowakije) die momenteel onder de BTP vallen.

Bij gebrek aan een plan of aanbeveling voor het plan voor de middellange termijn, zoals in het geval van België en Hongarije, is het correctieve pad in de BTP-aanbeveling gebaseerd op het vierjarige referentiepad van de Commissie.

Het pakket omvat ook een verslag uit hoofde van artikel 126, lid 3, van het EU-Werkingsverdrag voor Oostenrijk en Finland, waarin wordt beoordeeld of deze lidstaten aan het tekortcriterium voldoen.

Verslagen over het post-programmatoezicht
In het kader van de verslagen over het post-programmatoezicht wordt de economische, budgettaire en financiële situatie beoordeeld van lidstaten die programma's voor financiële bijstand hebben doorlopen (Cyprus, Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje), waarbij vooral gekeken wordt naar hun terugbetalingscapaciteit. De verslagen concluderen dat de vijf lidstaten in staat blijven om hun schuld terug te betalen.

Hoe verder?
De Raad en de Eurogroep zullen binnenkort de elementen van het najaarspakket van het Europees Semester bespreken.
Nadat de plannen voor de middellange termijn door de Raad zijn goedgekeurd, controleert de Europese Commissie of de lidstaten de toezegging in die plannen nakomen voor de gehele periode waarop het plan betrekking heeft. Lidstaten moeten jaarlijks een voortgangsverslag indienen, met het oog op doeltreffend toezicht en handhaving.

De Europese Commissie zal de komende tijd het tweede deel van het najaarspakket van het Europees Semester voorstellen. Hierbij komen ook de jaarlijkse strategie voor duurzame groei, de aanbeveling voor de eurozone, het waarschuwingsmechanismeverslag en het voorstel voor een gezamenlijk verslag over de werkgelegenheid aan de orde.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-EU-Essentieel: EU-begrippen - A-Z – Europees Semester
ECER-dossier: Begroting
ECER-dossier: Economisch en Monetair Beleid