Europese Rekenkamer brengt verslag uit over de EU-respons op de coronapandemie

Het gaat om het op 4 september 2024 door de Europese Rekenkamer (ERK) gepubliceerde Speciaal verslag 12/2024 : De EU‑respons op de COVID‑19‑pandemie. Het verslag is via de website van de ERK beschikbaar.

De twee medische agentschappen van de EU — het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) — hadden een prominente rol tijdens de coronapandemie.
De auditors van de ERK merken in het verslag op dat het ECDC de ernst van de situatie aanvankelijk onderschatte, omdat het de kans klein achtte dat het virus de EU zou binnenkomen. Het ECDC erkende pas drie dagen nadat Italië een nationale lockdown had afgekondigd, dat onmiddellijke gerichte actie geboden was.

Wel was het ECDC al begonnen met het verzamelen van gegevens over de pandemie, maar het aantal gemelde infecties was sterk afhankelijk van de teststrategieën van de afzonderlijke lidstaten. Dit gold ook voor de manier waarop sterfgevallen aan corona werden toegeschreven. Volgens de EU-auditors hadden betrouwbaardere technieken (zoals het analyseren van virusconcentraties in het rioolwater) vaker toegepast kunnen worden. Bovendien verstrekte het ECDC soms de risicobeoordelingen, richtsnoeren en openbare informatie te laat. Zo vaardigde het ECDC pas in april-mei 2020 (einde van de eerste golf) richtsnoeren uit over het dragen van mondkapjes en over contactonderzoek. De auditors benadrukken ook dat verschillende landen het advies van het ECDC niet opvolgden, zoals bleek uit de langdurige reisbeperkingen, die het Centrum niet effectief achtte.

Volgens het verslag heeft het EMA agentschap zich snel aan de situatie aangepast. In de vroege stadia van de pandemie nam het EMA contact op met potentiële ontwikkelaars van vaccins en behandelingen en trof het verschillende andere maatregelen om de toelatingsprocedures te versnellen. De auditors stelden ook vast dat het EMA hielp om geneesmiddelentekorten tijdens de pandemie op te vangen. Het enige echte probleem is volgens het verslag dat het EMA niet succesvol was in het bevorderen van klinische proeven in de EU.

Aan de hand van de uit de vroege stadia van de pandemie getrokken lessen stelde de Europese Commissie een reeks besluiten en plannen vast. Het mandaat van het ECDC en het EMA is verduidelijkt en aangescherpt, terwijl voorstellen tot herziening van de geneesmiddelenwetgeving van de EU tot doel hebben de toelatingsprocedures voor nieuwe geneesmiddelen te versnellen. Dergelijke maatregelen versterken het op onderdelen tekortschietende vermogen van de EU om te reageren op volksgezondheidscrises. De auditors waarschuwen echter dat dit leidt tot een complexer organisatorisch kader.
HERA, de Autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied, werd in 2021 opgericht om toezicht te houden op de ontwikkeling, productie en distributie van medicijnen, vaccins en andere producten voor noodsituaties. Het verslag constateert het probleem dat sommige verantwoordelijkheden en bevoegdheden van HERA vergelijkbaar zijn met die van het ECDC. Daarom wordt opgeroepen om tot nauwe samenwerking te komen om onnodig dubbel werk te voorkomen.

Meer informatie:
Nieuwsbericht Europese Rekenkamer
ECER-dossier: Volksgezondheid
ECER-pagina: EU-Ontwikkelingen: Covid-19