Europese Commissie brengt Mededeling en Verordeningsvoorstel uit over toegang tot kritieke grondstoffen en de aanvoer daarvan

Het gaat om de Mededeling over een veilige en duurzame toelevering van kritieke grondstoffen (COM (2023) 165) en het voorstel voor een EU-Verordening (European Critical Raw Materials Act; COM (2023) 160) van 16 maart 2023. Tegelijk werd ook een Q&A-overzicht en een factsheet gepresenteerd (zie ook website-pagina Commissie).

Achtergrond
De verordening stelt een regelgevingskader vast om de ontwikkeling van binnenlandse capaciteiten te ondersteunen en de duurzaamheid en circulariteit van de toeleveringsketens van kritieke grondstoffen in de EU te versterken. In de mededeling worden maatregelen voorgesteld om de diversificatie van toeleveringsketens te bevorderen door nieuwe internationale wederzijds ondersteunende partnerschappen. De nadruk ligt ook op het maximaliseren van de bijdrage van de handelsovereenkomsten van de EU, in volledige complementariteit met de Global Gateway-strategie.

Kritieke grondstoffen zijn onmisbaar voor vele strategische sectoren, denk daarbij aan de nettonulindustrie, de digitale industrie, de lucht- en ruimtevaartsector en defensie. De vraag naar kritieke grondstoffen zal waarschijnlijk drastisch toenemen, en Europa is hierbij afhankelijk van invoer, vaak van leveranciers in derde landen die vrijwel een monopolie hebben. Risico's voor toeleveringsketens in verband met dergelijke strategische afhankelijkheden moeten worden beperkt om de economische veerkracht van de EU te vergroten, zoals ook blijkt uit tekorten na COVID-19 en de energiecrisis na de oorlog in Oekraïne. De inspanningen van de EU om haar klimaat- en digitale doelstellingen te verwezenlijken staan onder druk.

De verordening en mededeling maken gebruik van de sterke punten en kansen van de EU-interne markt en de externe partnerschappen van de EU om de toeleveringsketens van kritieke grondstoffen in de EU te diversifiëren en veerkrachtiger te maken. De wetgeving inzake kritieke grondstoffen verbetert ook de capaciteit van de EU om het risico op verstoringen te monitoren en te beperken, en verbetert de circulariteit en duurzaamheid. Samen met de hervorming van de opzet van de elektriciteitsmarkt (zie ook dit ECER-bericht) en de wetgeving voor een koolstofneutrale nettonulindustrie (zie ook dit ECER-bericht) scheppen de voorgestelde maatregelen inzake kritieke grondstoffen een gunstig regelgevingsklimaat voor de nettonulindustrie en het concurrentievermogen van de Europese industrie, zoals ook aangekondigd in het industrieel plan voor de Green Deal (zie ook dit ECER-bericht). De regelgeving zal zorgen voor betrouwbare, duurzame en concurrerende toeleveringsketens voor schone energie met het oog op de verwezenlijking van de klimaat- en energieambities van de EU.

De maatregelen bouwen onder meer voort op het eerdere prognoseverslag van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek (JRC) van de Commissie. Het JRC heeft ook het informatiesysteem voor grondstoffen vernieuwd, dat kennis verschaft over grondstoffen, zowel primaire (gewonnen/geoogst) als secundaire, bijvoorbeeld uit recycling. Het biedt informatie over specifieke materialen, landen en verschillende sectoren en technologieën, en omvat analyses van zowel vraag als aanbod, zowel actueel als toekomstig. 

De voorgestelde verordening zal nu verder eerst door het Europees Parlement en de Raad van de EU worden besproken en goedgekeurd voordat deze kan worden aangenomen en in werking treedt.

De maatregelen
Met de voorgestelde wetgeving inzake kritieke grondstoffen krijgt de EU  noodzakelijke instrumenten om haar toegang tot een betrouwbare en duurzame aanvoer van kritieke grondstoffen te waarborgen. Dit gebeurt voornamelijk door middel van:

Vaststelling van duidelijke prioriteiten voor actie: 
Naast een bijgewerkte lijst van kritieke grondstoffen bevat de wetgeving een lijst van strategische grondstoffen, die cruciaal zijn voor technologieën die belangrijk zijn voor de groene en digitale ambities van Europa en voor defensie- en ruimtevaarttoepassingen, maar die in de toekomst potentiële toeleveringsrisico's kennen. De verordening neemt zowel de lijsten van kritieke als strategische grondstoffen in EU-wetgeving op en stelt duidelijke normen vast voor de interne capaciteit in de hele strategische toeleveringsketen (minimaal 10 procent van het jaarlijkse verbruik van de EU voor extractie; 40 procent voor verwerking; 15 procent voor recycling en niet meer dan 65 procent van elke strategische grondstof in de Unie in elk relevant stadium van verwerking afkomstig uit één derde land).

Totstandbrenging van betrouwbare en veerkrachtige toeleveringsketens voor kritieke grondstoffen voor de EU: 
De wetgeving zal onder meer de administratieve lasten verminderen en de vergunningsprocedures voor projecten op het gebied van kritieke grondstoffen in de EU vereenvoudigen.

Middelen om toeleveringsrisico's voor de EU te beperken:  
Om de veerkracht van de toeleveringsketens te waarborgen, wordt onder meer voorzien in toezicht op toeleveringsketens voor kritieke grondstoffen en in de coördinatie van strategische grondstoffenvoorraden tussen de lidstaten.

Investeringen in onderzoek, innovatie en vaardigheden:   
De Commissie zal de invoering en toepassing van baanbrekende technologieën met betrekking tot kritieke grondstoffen versterken en via de oprichting van een grootschalig partnerschap voor vaardigheden op het gebied van kritieke grondstoffen en van een grondstoffenacademie de vaardigheden bevorderen die relevant zijn. In externe betrekkingen wordt de Global Gateway gebruikt als instrument om partnerlanden bij te staan.

Bescherming van het milieu door verbeterde circulariteit en duurzaamheid van kritieke grondstoffen: 
Betere toevoer van kritieke grondstoffen gaat gepaard met meer inspanning om eventuele negatieve gevolgen, zowel binnen de EU als in derde landen, onder meer op het gebied van arbeidsrechten, mensenrechten en milieubescherming te beperken. Inspanningen om de duurzame ontwikkeling van waardeketens voor die grondstoffen te verbeteren zullen ook bijdragen aan bevordering van de economische ontwikkeling in derde landen, duurzaamheidsgovernance, mensenrechten, conflictoplossing en regionale stabiliteit. Lidstaten moeten nationale maatregelen vaststellen en uitvoeren om de inzameling van afval dat rijk is aan kritieke grondstoffen te verbeteren en ervoor te zorgen dat dit wordt gerecycled tot secundaire kritieke grondstoffen.

Internationale component
Omdat de EU nooit zelfvoorzienend zal zijn voor de levering van kritieke grondstoffen en afhankelijk blijft van invoer is ook de internationale handel van essentieel belang om de wereldwijde productie te ondersteunen en de diversificatie van het aanbod te waarborgen. De EU moet daarom mondiale samenwerking met betrouwbare partners versterken, onder meer om investeringen te ontwikkelen. Partnerschappen van de EU met opkomende markten en ontwikkelingslanden, met name in het kader van de Global Gateway-strategie, spelen hierbij een rol. Tot slot is van belang dat de EU handelstransacties opvoert en strategische partnerschappen verder ontwikkeld op internationaal niveau.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Klimaat en Milieu