Europese Commissie brengt mededeling uit over versterking grensveiligheid en tegengaan hybride dreigingen

Op 11 december 2024 heeft de Europese Commissie de Mededeling over de bestrijding van hybride dreigingen als wapen tegen migratie en de versterking van de veiligheid aan de buitengrenzen van de EU (COM(2024) 570) vastgesteld.

De ernstige aard van de hybride dreigingen die uitgaan van Rusland en Belarus aan de oostgrens van de EU vormen nieuwe uitdagingen voor de EU. Om de veiligheid en de territoriale integriteit te waarborgen, moeten de lidstaten die grenzen aan Rusland en Belarus, doortastend kunnen optreden. Dit vraagt om een krachtiger reactie van de EU, met volledige inachtneming van het Europese- en het internationaal recht.

De mededeling ondersteunt de lidstaten door het kader vast te stellen voor maatregelen die moeten voorkomen dat Rusland en Belarus de EU-beginselen en waarden tegen de EU gebruiken. De acties in de mededeling omvatten:

1. De uitdagingen aan de landbuitengrenzen van de EU met Rusland en Belarus en de bedreiging voor de veiligheid van de Unie in kaart brengen: Rusland en Belarus maken misbruik van mensen, door hen te gebruiken in een vijandige situatie en zonder rekening te houden met hun kwetsbaarheid. Zij gebruiken deze hybride oorlogvoering als politiek instrument om samenlevingen te destabiliseren, de eenheid van de EU te ondermijnen en de veiligheid en integriteit van het Schengengebied en de veiligheid van de Unie als geheel in gevaar te brengen. In overeenstemming met het standpunt van de Europese Raad steunt de Commissie met de mededeling de lidstaten om te voorkomen dat Rusland en Belarus de Europese beginselen en waarden, waaronder het recht op asiel, tegen de EU gebruiken.
2. De beleidsrespons en operationele ondersteuning van de EU versterken: De EU heeft al verschillende stappen ondernomen om de instrumentalisering van migranten door Belarus in Letland, Litouwen en Polen in 2021 en door Rusland aan zijn grens met Finland tegen te gaan. De financiële, operationele en diplomatieke inspanningen, ook met de landen van herkomst en doorreis, werden snel opgevoerd.
   Om de grensbewaking aan de grenzen met Rusland en Belarus verder te verbeteren, stelt de Commissie nu extra financiering ter beschikking voor in totaal 170 miljoen euro: 150 miljoen euro via het instrument voor grensbeheer en visa (BMVI) en nog eens 20 miljoen euro uit de thematische faciliteit van het BMVI voor een uitgebreidere geografische spreiding. Deze middelen zullen dienen voor steun aan Estland, Finland, Letland, Litouwen, Polen en Noorwegen ten behoeve van de modernisering van elektronisch bewakingsmaterieel, verbetering van telecommunicatienetwerken, uitrol van mobiele detectieapparatuur en de bestrijding van indringing van drones.
3. Het rechtskader vaststellen: De lidstaten zijn verplicht de buitengrenzen van de EU te beschermen. Tegelijkertijd moeten zij de grondrechten en het beginsel van non-refoulement eerbiedigen. Gezien de ernstige aard en het voortduren van de bedreiging voor de veiligheid van de EU en de territoriale integriteit van de lidstaten aan de buitengrenzen van de EU met Rusland en Belarus, kunnen de lidstaten zich op Verdragsbepalingen beroepen om bij wijze van uitzondering en onder strikte voorwaarden verder te gaan dan wat is bepaald in secundaire EU-wetgeving onder toezicht van het EU-Hof. Dit kan maatregelen omvatten die kunnen leiden tot ernstige aantasting van de grondrechten, zoals het recht op asiel en de daarmee samenhangende waarborgen die onder de vereisten van het EU-Handvest voor de grondrechten vallen. De mededeling schetst de voorwaarden voor dergelijke maatregelen, die evenredig moeten zijn, beperkt moeten blijven tot wat strikt noodzakelijk is in duidelijk omschreven gevallen, en tijdelijk moeten zijn.
4. De samenwerking met de Unie en andere lidstaten intensiveren: De Commissie moedigt lidstaten aan alle belangen die op het spel staan, zorgvuldig tegen elkaar af te wegen en gebruik te maken van alle mogelijkheden die de rechtsorde van de Unie biedt bij het nemen van uitzonderlijke maatregelen om hybride aanvallen met migratie als wapen aan te pakken. In het licht van het beginsel van loyale samenwerking wordt de lidstaten verzocht nauw samen te werken met de Unie en andere lidstaten. Coördinatie tussen naburige lidstaten is ook noodzakelijk om de samenhang en doeltreffendheid van alle maatregelen te waarborgen.

De Commissie zal de lidstaten steunen bij hun inspanningen om te zorgen voor een veilige en beveiligde Unie met een volledig functionerend Schengengebied, ten behoeve van alle EU-burgers en met volledige eerbiediging van de grondrechten. De lidstaten worden aangemoedigd gebruik te maken van alle mogelijkheden die de EU-wetgeving biedt. De Commissie is bereid om samen te werken met de lidstaten die uitzonderlijke maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat alle relevante overwegingen in aanmerking worden genomen.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Buitenlands en Veiligheidsbeleid
ECER-dossier: Asiel en Immigratie
ECER-pagina: EU-ontwikkelingen Rusland-Oekraïne