Europese Commissie consulteert lidstaten over een voorstel voor een tijdelijk crisis- en transitiekader voor staatssteun

Het gaat om het door de Europese Commissie aan de lidstaten ter raadpleging toegezonden ontwerpvoorstel om het tijdelijke crisiskader voor staatssteun om te zetten in een tijdelijk crisis- en transitiekader ter vergemakkelijking en versnelling van de groene transitie van Europa. Het voorstel maakt deel uit van het Green Deal Industrial Plan (GDIP), dat tegelijkertijd door de Commissie werd gepresenteerd (zie ook dit ECER-bericht). Het crisiskader zou met name bijdragen tot de tweede pijler van het plan, dat erop gericht is sneller toegang tot financiering te bieden aan ondernemingen die in de EU actief zijn.

Achtergrond
In het kader van het GDIP herinnerde de Commissie eraan dat zij bezig is met de herziening van de algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV), die de lidstaten in staat stelt om rechtstreeks steunmaatregelen ten uitvoer te leggen, zonder deze vooraf ter goedkeuring bij de Commissie te hoeven aanmelden. De herziene AGVV zal de komende weken worden aangenomen en zal de lidstaten meer flexibiliteit bieden bij het ondersteunen van maatregelen in belangrijke sectoren voor de transitie naar een klimaat neutrale economie, zoals waterstof, koolstof afvang en -opslag, emissievrije voertuigen en energieprestaties van gebouwen. De Commissie wil met name de aanmeldingsdrempels voor steun voor groene investeringen verder verhogen, het toepassingsgebied van investeringssteun voor oplaad- en tankinfrastructuur uitbreiden en de opleidingssteun voor kmo's voor vaardigheden verder vergemakkelijken.

De herziening van de AGVV moet onder meer helpen de uitrol van belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI) verder te stroomlijnen en te vereenvoudigen, met name in verband met de uitvoering van kleinere IPCEI-gerelateerde innovatieve projecten. Daarnaast werkt de Commissie samen met de lidstaten aan een gedragscode voor een transparant, inclusief en sneller ontwerp van IPCEI's, die in het voorjaar 2023 zal worden ondertekend.

Het bestaande tijdelijke crisiskader voor staatssteun, dat in maart 2022 werd vastgesteld in verband met de oorlog tegen Oekraïne (zie dit ECER-bericht), stelt lidstaten in staat de flexibiliteit waarin de staatssteunregels voorzien te gebruiken om de economie te ondersteunen in de context van de oorlog. Dat tijdelijke crisiskader werd in juli 2022 (zie ook dit persbericht van de Commissie) en oktober 2022 (zie dit ECER-bericht) gewijzigd.

Het tijdelijke crisiskader (van toepassing tot 1 januari 2024) voorziet in de volgende vormen van steun die door de lidstaten kan worden toegekend:

• beperkte steunbedragen voor ondernemingen die door de huidige crisis of de daaropvolgende sancties en tegenmaatregelen worden getroffen, tot het verhoogde bedrag van 250 000 euro (landbouw), 300 000 euro (visserij en aquacultuur) en tot 2 miljoen euro (in alle andere sectoren);
• de lidstaten mogen liquiditeitssteun in de vorm van gesubsidieerde staatsgaranties verstrekken zodat banken leningen blijven verstrekken aan alle door de huidige crisis getroffen ondernemingen en gesubsidieerde overheidsleningen en particuliere leningen met rentesubsidie verstrekken;
• De lidstaten kunnen bedrijven, met name intensieve energieverbruikers, gedeeltelijk steun geven ter compensatie voor extra kosten als gevolg van uitzonderlijke stijgingen van de gas- en elektriciteitsprijzen. Deze steun kan worden verleend in elke vorm, inclusief rechtstreekse subsidies. Daarnaast mogen de lidstaten flexibeler steun verlenen, onder meer aan energie-intensieve ondernemingen en sectoren die onder concurrentiedruk staan als gevolg van een hoog niveau van internationale handel, met inachtname van waarborgen ter voorkoming van overcompensatie;
• Lidstaten kunnen maatregelen nemen om de uitrol van hernieuwbare energie te versnellen en regelingen opzetten voor investeringen in hernieuwbare energie, inclusief hernieuwbare waterstof, biogas en biomethaan, opslag en hernieuwbare warmte, onder meer via warmtepompen, met vereenvoudigde aanbestedingsprocedures die snel kunnen worden uitgevoerd en toch voldoende waarborgen bevatten om het gelijke speelveld te vrijwaren;
• Om de diversificatie van de energievoorziening verder te versnellen, kunnen lidstaten steun bieden voor investeringen in de uitfasering van fossiele brandstoffen, met name door elektrificatie, energie-efficiëntie en de overschakeling op hernieuwbare en op elektriciteit gebaseerde waterstof die aan bepaalde voorwaarden voldoet. Zo kunnen de lidstaten ofwel nieuwe, op aanbestedingen gebaseerde regelingen opzetten, ofwel projecten rechtstreeks (zonder aanbesteding) ondersteunen, waarbij een aantal beperkingen gelden voor het aandeel overheidssteun per investering;
• Lidstaten kunnen maatregelen nemen ter ondersteuning van de vermindering van de vraag naar elektriciteit, in overeenstemming met de EU-verordening betreffende een noodinterventie in verband met de hoge energieprijzen.

Aan sancties onderworpen en door Rusland gecontroleerde entiteiten zijn van deze maatregelen uitgesloten.

Voorgestelde wijzigingen voor het tijdelijke crisiskader staatssteun
De raadpleging van lidstaten door de Commissie ziet onder meer op mogelijke wijzigingen van het tijdelijk crisiskader die tot doel hebben:

• de uitrol van hernieuwbare energie en de decarbonisatie van de industrie verder te faciliteren door de mogelijkheid te bieden om: i) de uitrol van alle hernieuwbare energiebronnen te ondersteunen; ii) steun te verlenen voor minder ontwikkelde technologieën zoals hernieuwbare waterstof, zonder concurrerende biedprocedure maar met bepaalde waarborgen voor evenredige overheidssteun en iii) door middel van hogere steunplafonds en vereenvoudigde steunberekeningen investeringen te stimuleren die leiden tot een aanzienlijke vermindering van de emissies;
• investeringen te ondersteunen in de productie van strategische uitrusting die nodig is voor de transitie naar klimaatneutraliteit, om zo de transitie naar een klimaatneutrale economie te versnellen en de huidige energiecrisis te boven te komen. De Commissie stelt onder meer voor de kloof op het gebied van productieve investeringen aan te pakken in sectoren die van strategisch belang zijn voor de groene transitie. Daar bestaan nu mondiale uitdagingen die het gevaar meebrengen dat nieuwe investeringen in deze sectoren worden verlegd naar derde landen buiten Europa. De Commissie wil met name steun van lidstaten toestaan voor de productie van accu's, zonnepanelen, windturbines, warmtepompen, elektrolyse-installaties en koolstofafvang, -gebruik en -opslag, en voor de bijbehorende kritieke grondstoffen die nodig zijn voor de productie ervan.

De nieuwe bepalingen zouden van kracht moeten zijn tot en met 31 december 2025. Zodra de lidstaten komende weken hun input hebben gegeven op het ontwerpvoorstel, wil de Commissie het tijdelijke crisis- en transitiekader vaststellen, rekening houdend met de feedback van lidstaten.

Meer informatie:

Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Staatssteun
ECER-pagina: EU-ontwikkelingen Oekraïne-Rusland