Europese Commissie presenteert een Mededeling met strategie voor geïntegreerd grensbeheer en Aanbeveling over terugkeerbesluiten

Het gaat om de mededeling tot vaststelling van het meerjarig strategisch beleid voor Europees geïntegreerd grensbeheer 2023-2027 (COM (2023) 146 (EN) van de Europese Commissie van 14 maart 2023, en de aanbeveling aan de lidstaten betreffende de wederzijdse erkenning van terugkeerbesluiten en de bespoediging van terugkeer bij de uitvoering van Richtlijn 2008/115/EG van 16 maart 2023 (EU(2023) 682).

Achtergrond
De mededeling inzake het Europees geïntegreerd grensbeheer is een verplichting uit hoofde van de verordening betreffende het Europees Grens- en kustwachtagentschap. De mededeling bouwt voort op het beleidsdocument van de Europese Commissie van 24 mei 2022. De mededeling bevat een integrale strategie, die de weerslag is van een gemeenschappelijke visie van alle EU-instellingen, en zet ook de  werkzaamheden aan de buitengrenzen uiteen. Ook strategische risicoanalyse van Frontex uit juli 2022 komen terug in deze mededeling. Bij de mededeling behoren twee bijlagen, elk met een reeks kernactiviteiten.

De aanbeveling inzake terugkeer actualiseert de eerdere aanbeveling van 2017 over het doeltreffender maken van terugkeerprocedures en vormt een aanvulling op de operationele strategie voor doeltreffender terugkeer van januari 2023.

Voor het Europees geïntegreerd grensbeheer heeft Frontex nu zes maanden de tijd om deze strategische richtsnoeren in een operationele en technische strategie om te zetten. De lidstaten hebben twaalf maanden de tijd om hun nationale strategieën aan te passen en de Commissie geeft aan nauw met de lidstaten samen te werken om hen bij de operationele uitvoering van deze acties te ondersteunen. In 2027 is een evaluatie van het strategische beleid inzake het Europees geïntegreerd grensbeheer gepland. De Commissie zal dit jaar ook een evaluatie uitvoeren van de verordening betreffende de Europese grens- en kustwacht.

Wat terugkeer betreft, brengen de lidstaten, om toezicht te houden op de uitvoering van de aanbeveling, jaarlijks verslag uit aan de Commissie, onder meer over het aantal wederzijds erkende terugkeerbesluiten van andere lidstaten. 

Via het Fonds voor asiel, migratie en integratie en het instrument voor financiële steun voor grensbeheer en visumbeleid zal specifieke financiering worden verstrekt, met name voor de wederzijdse erkenning van terugkeerbesluiten en voor een betere uitrusting van de grens- en kustwacht met het oog op een doeltreffende bescherming van de buitengrenzen. Aanvullende steun zal worden gegeven voor de uitvoering van de aanbeveling inzake terugkeer, in combinatie met operationele en technische ondersteuning door de agentschappen.

Een doeltreffend Europees geïntegreerd grensbeheer
De mededeling zet voor het eerst een meerjarige strategische beleidscyclus inzake Europees geïntegreerd grensbeheer voor de komende vijf jaar uiteen. De mededeling verschaft een gecoördineerd kader voor de nationale autoriteiten die de grens beheren en voor de meer dan 120 000 functionarissen van nationale grensautoriteiten en Frontex. Tot de kernprioriteiten van de strategie behoren 15 essentiële componenten, zoals:

• Grenscontrole, ondersteund door grootschalige samenwerking op het gebied van IT en samenwerking tussen instanties om het beheer van migratie en de crisisparaatheid te verbeteren. Bijvoorbeeld door  camera's en drones, coherente en uitgebreide nationale en situatiebeelden, een efficiënte toepassing van het Europees grensbewakingssysteem (Eurosur) en gedegen risicoanalyse. Ook de EU-informatiesystemen voor het beheer van de buitengrenzen (Schengeninformatiesysteem, inreis-uitreissysteem, systeem voor visuminformatie en Europees reisinformatie- en -autorisatiesysteem) en de interoperabiliteit daarvan zullen grensoverschrijding gaan vergemakkelijken. Nauwere samenwerking tussen alle autoriteiten op nationaal en EU-niveau is essentieel.
• Opsporing en redding is een essentieel onderdeel van het Europees geïntegreerd grensbeheer.
• Een gemeenschappelijk EU-stelsel voor terugkeer: betere coördinatie tussen de nationale autoriteiten en de Europese agentschappen is essentieel voor het verbeteren van de terugkeer. Voor alle fasen van het terugkeerproces kunnen lidstaten gebruikmaken van de steun van Frontex.
• De samenwerking met derde landen moet worden geïntensiveerd om bij te dragen tot de opbouw van de operationele capaciteit van derde landen op het gebied van grenstoezicht, risicoanalyse, terugkeer en overname, en bestrijding van mensensmokkel. In dit verband zal bijzondere aandacht worden besteed aan de oostelijke en zuidelijke buurlanden en aan derde landen van waaruit en via welke de belangrijkste migratieroutes naar de EU lopen.
• Volledige eerbiediging van grondrechten bij de bescherming van de grenzen van de EU, met inbegrip van het Handvest van de grondrechten van de EU, en van het internationaal recht, onder meer via doeltreffende toezichtmechanismen.

Versterking van de samenwerking op het gebied van wederzijdse erkenning van terugkeerbesluiten en bespoediging van terugkeer
Een doeltreffend EU-systeem voor terugkeer is een centraal onderdeel van een goed functionerend migratie- en asielstelsel en van de integrale aanpak uit het nieuwe migratie- en asielpact (zie ECER-bericht). Het kan een afschrikkend effect hebben op onveilige en irreguliere migratie, door uitbuiting van migranten te voorkomen door het bedrijfsmodel van criminele smokkelnetwerken te ondermijnen en veilige legale routes te bevorderen.

De aanbeveling van de Commissie bevat richtsnoeren voor de wederzijdse erkenning van terugkeerbesluiten, waarmee een bestaande lacune inzake terugkeer wordt gedicht en lidstaten worden gefaciliteerd terugkeer kunnen versnellen. Bouwstenen in de aanbeveling zijn onder meer:

• wederzijdse erkenning van terugkeerbesluiten: door het verbeterde Schengeninformatiesysteem, dat op 7 maart in werking trad (zie ECER-bericht), ontvangen de lidstaten nu onmiddellijk melding van een door een andere lidstaat uitgevaardigd terugkeerbesluit tegen een onderdaan van een derde land. Dit maakt de wederzijdse erkenning van terugkeerbesluiten binnen de EU en snelle uitvoering van terugkeer vanuit heel Europa mogelijk.
• efficiëntere terugkeer: lidstaten kunnen nauwere banden tot stand brengen tussen de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor asiel en terugkeer. Zij worden verzocht dit te doen via een IT-systeem voor terugkeerbeheer op basis van het Frontex model, dat is afgestemd op de verordening betreffende de Europese grens- en kustwacht.
• stimulansen voor vrijwillige terugkeer: informatie over terugkeer moet in een vroeg stadium van het proces worden verstrekt, ook tijdens de asielprocedure. Om vrijwillige terugkeer te bevorderen, moeten de lidstaten advies- en begeleidingsstructuren opzetten met betrekking tot terugkeer en re-integratie.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier - Asiel en immigratie
ECER-dossier : Terugkeerrichtlijn