Europese Commissie presenteert opties voor administratieve lastenverlichting voor landbouwers

Op 22 februari 2024 heeft de Europese Commissie het Belgische voorzitterschap een nota gestuurd met het overzicht van de eerste mogelijke maatregelen ter administratieve lastenvermindering bij landbouwers (zie voor het overzicht en planning van de voorgestelde maatregelen ook het persbericht van de Europese Commissie). Het document zal als basis dienen voor besprekingen en gezamenlijke actie met de EU-landen. Het document is met de lidstaten besproken tijdens de zitting van  de Raad Landbouw van 26 februari 2024 (zie informatie onderaan webpagina onder “Meeting information”).

Bij de in het document genoemde acties wordt rekening gehouden met de bijdragen van nationale overheden, belangrijke landbouworganisaties in de EU en het landbouwcomité van het Europees Parlement.

Het uitvoeringsmodel van het huidige gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), dat gebaseerd is op strategische GLB-plannen die op nationaal niveau zijn vastgesteld en uitgevoerd, vormt al een stap voorwaarts op het gebied van vereenvoudiging en subsidiariteit ten opzichte van de vorige periode. De lidstaten spelen een sleutelrol bij het beperken en evenredig houden van de administratieve lasten voor landbouwers om de doelstellingen van de EU-wetgeving te verwezenlijken. Daarom moet een succesvolle vereenvoudiging worden uitgevoerd in nauwe samenwerking met de nationale overheden en de landbouwers zelf.

In het licht hiervan zal de Europese Commissie in maart een online-enquête houden die rechtstreeks gericht is tot landbouwers. Deze raadpleging gaat helpen om de belangrijkste bronnen van zorg in kaart te brengen en inzicht te krijgen in de bronnen van administratieve lasten en complexiteit als gevolg van de GLB-regels en andere EU-regels voor voedsel en landbouw in de EU en de toepassing ervan op nationaal niveau. Deze enquête zal al in de zomer een duidelijker beeld geven van de belangrijkste administratieve belemmeringen waarmee landbouwers worden geconfronteerd. De resultaten ervan zullen worden opgenomen in een meer gedetailleerde analyse die in het najaar van 2024 wordt gepubliceerd.

Daarnaast stelt de Commissie maatregelen op korte en middellange termijn voor die verlichting kunnen bieden aan zowel landbouwers als nationale overheden, die het eerste contactpunt voor landbouwers vormen en verantwoordelijk zijn voor het beheer en de betaling van EU-middelen.

Ten eerste stelt de Commissie voor om een aantal eisen rondom conditionaliteit waaraan EU-landbouwers moeten voldoen, te vereenvoudigen. De basisnormen (GLMC's (goede landbouw- en milieucondities) genoemd) waaraan alle landbouwers moeten voldoen om hun GLB-steun te ontvangen, is in bepaalde omstandigheden een uitdaging gebleken.

De Commissie verleende onlangs al voor 2024 een gedeeltelijke vrijstelling voor regels inzake braakliggend land, de zogeheten GLMC 8 (zie ook dit ECER-bericht). De Commissie stelt nu voor de regels inzake de eerste norm (GLMC 1) te wijzigen, die voorschrijft dat arealen blijvend grasland in de EU sinds het referentiejaar 2018 stabiel moeten blijven. Als gevolg van marktverstoringen in de vlees- en zuivelsector kunnen voormalige veehouders met groot grasland worden verzocht hun bouwland weer om te zetten in blijvend grasland. Deze verplichting kan leiden tot inkomensverlies voor de betrokken landbouwers. De Commissie stelt voor deze regels uiterlijk medio maart te wijzigen om te zorgen dat rekening wordt gehouden met de structurele veranderingen die het gevolg zijn van de heroriëntatie van de markt en de vermindering van de veestapel, zodat landbouwers niet worden benadeeld bij hun werkzaamheden en om de lasten te verlichten.

De Commissie zal ook nagaan welke landbouwpraktijken in gevoelige perioden mogelijk zijn wanneer wordt voldaan aan de verplichting om de bodem te bedekken in het kader van GLMC 6. De Commissie vraagt alle belanghebbenden om hun mening te delen over de administratieve lasten die aan de nitraatrichtlijn kunnen worden verbonden. Dit kan gebeuren via de online openbare raadpleging die loopt tot en met 8 maart 2024.

Ten tweede stelt de Commissie voor de methode voor bepaalde controles te vereenvoudigen, met als doel het aantal bezoeken op landbouwbedrijven door nationale overheden met maximaal 50 procent te verminderen. Met deze maatregel wordt rechtstreeks gevolg gegeven aan verzoeken van de lidstaten. De Commissie stelt voor de kwaliteit van het  areaalmonitoringsysteem  te stroomlijnen en te verduidelijken. Dit systeem is gebaseerd op geautomatiseerde analyse van satellietbeelden van Copernicus, dat bedoeld is om inspecties op landbouwbedrijven te verminderen, landbouwers te helpen fouten te voorkomen en sancties op te leggen, en om de verslaglegging te vergemakkelijken. Met minder administratieve bezoeken om te beheren krijgen landbouwers meer tijd om zich aan hun kernwerkzaamheden te wijden.

Ten derde stelt de Commissie voor het gebruik van het begrip overmacht en uitzonderlijke omstandigheden te verduidelijken. Dit juridische concept maakt het mogelijk dat aan landbouwers die niet aan al hun GLB-vereisten kunnen voldoen als gevolg van uitzonderlijke en onvoorziene gebeurtenissen waarop zij geen invloed hebben (zoals ernstige droogte of overstromingen), geen sancties worden opgelegd. Dit zal ook nationale overheden ondersteunen bij de toepassing van deze bepaling en zorgen voor een uniforme toepassing ervan in de hele Unie. Ook vergroot het de zekerheid dat GLB-steun mogelijk wordt voor landbouwers die door dergelijke ongelukkige gebeurtenissen worden getroffen. De Commissie zal met lidstaten samenwerken om na te gaan hoe de controles kunnen worden ingericht.

In haar document noemt de Commissie ook aanvullende maatregelen op middellange termijn die de lasten voor landbouwers, met name kleinere landbouwers, kunnen verlichten. De Commissie kan overwegen daartoe wijzigingen voor te stellen in de basisverordeningen van het GLB waarover het Europees Parlement en de Raad in 2021 overeenstemming bereikten.

Eén voorstel kan bijvoorbeeld zijn om kleine landbouwbedrijven van minder dan 10 hectare vrij te stellen van controles in verband met de naleving van de conditionaliteitsvereisten (GLMC's).

Tegelijkertijd zal de Commissie de uitwisseling van beste vereenvoudigingspraktijken door de lidstaten tussen de verschillende relevante samenwerkingsorganen (bijvoorbeeld deskundigengroepen en comités) faciliteren.

Bij de behandeling van vereenvoudigingsvoorstellen heeft de Commissie rekening gehouden met de gevolgen van deze voorstellen voor de milieudoelstellingen en de ambitie van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. De voorstellen zorgen ook voor de voortzetting van een stabiel en voorspelbaar wetgevingskader voor landbouwers in de EU, op basis van het huidige GLB, dat op 1 januari 2023 in werking is getreden (zie ook dit ECER-bericht). Als verdere reactie op de huidige crisissituatie in de landbouwsector werkt de Commissie ook aan maatregelen om de positie van landbouwers in de voedselketen te verbeteren en hen te beschermen tegen oneerlijke handelspraktijken. Die voorstellen worden binnenkort gepresenteerd en zullen betrekking hebben op kwesties als markttransparantie, handelspraktijken in de waardeketen en productiekosten.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Landbouw
ECER-bericht: Strategische dialoog over toekomst van de landbouw gestart (2 februari 2024)