Europese Commissie publiceert actieplan aanpak tekorten arbeidskrachten en vaardigheden en voorstellen voor betere arbeidsomstandigheden stages

Het thema van de tripartiete sociale top die op 20 maart 2024 plaatsvond betrof 'Een economisch en sociaal sterk Europa dat zijn rol in de wereld kan spelen'.

De Tripartiete Sociale Top vindt twee keer per jaar plaats vóór de vergaderingen van de Europese Raad. De top wordt gezamenlijk voorgezeten door de voorzitters van de Europese Raad en de Europese Commissie, met deelname van het staatshoofd of de regeringsleider die het voorzitterschap van de Raad van de EU op dat moment waarneemt. De top biedt de gelegenheid voor een constructieve gedachtewisseling op het gebied van sociale zaken tussen de leiders van de Europese instellingen, de leiders van de Europese sociale partners en de nationale werknemers- en werkgeversorganisaties van de huidige en toekomstige voorzittende landen van de Raad van de EU (op dit moment België, Hongarije en Polen), evenals de ministers van Werkgelegenheid en Sociale Zaken van deze voorzittende landen.

De discussies tijdens de top hebben zich toegespitst op drie hoofdthema's: 1) een industriële strategie als aanvulling op het groene pact, met kwaliteitsbanen als kernpunt; 2) een interne markt die bedrijven en werknemers ten goede komt; en 3) het aanpakken van tekorten aan vaardigheden en arbeidskrachten.

Aanpak tekorten arbeidskrachten en betere omstandigheden voor stagiairs
Op 20 maart 2024 presenteerde de Europese Commissie tevens een actieplan om tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden in de EU aan te pakken in de vorm van een Mededeling (COM(2024) 131). Ook presenteerde de Commissie een pakket maatregelen om de arbeidsomstandigheden voor stagiairs te verbeteren, bestaande uit een voorstel voor een Traineeship-richtlijn (COM(2024) 132) en een voorstel voor een Aanbeveling van de Raad over een kwaliteitsraamwerk voor traineeships (COM(2024) 133).

Actieplan voor aanpak tekorten arbeidskrachten en vaardigheden
Het actieplan is een belangrijk resultaat van het Europees Jaar van de vaardigheden. Het bouwt voort op beleids- en financieringsmaatregelen die al op EU-niveau van kracht zijn, zoals het Pact voor vaardigheden, de richtlijnen inzake adequate minimumlonen en platformwerk, en EU-middelen die al beschikbaar kwamen voor investeringen in vaardigheden.

Het actieplan is een follow-up van de top van de sociale partners in Hertoginnedal van januari 2024 (zie dit ECER-bericht) en de Commissie heeft het opgesteld in samenwerking met de sociale partners. Het plan bevat acties op vijf gebieden voor de EU, lidstaten en de sociale partners:
- Ondersteuning activering van ondervertegenwoordigde mensen op de arbeidsmarkt;
- Ondersteuning ontwikkeling van vaardigheden, opleiding en onderwijs;
- Verbetering van de arbeidsomstandigheden in bepaalde sectoren;
- Verbeteren eerlijke mobiliteit binnen de EU voor werknemers en lerenden, en
- Aantrekken van talent van buiten de EU.

Het aanpakken van tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden is nodig voor het stimuleren van duurzame economische groei in de EU, het benutten van de kansen van de groene en digitale transitie, het bevorderen van het scheppen van hoogwaardige banen, het vergroten van onze economische en sociale veerkracht bij geopolitieke verschuivingen en het waarborgen van voldoende financiering voor werkgelegenheids- en sociaal beleid in de EU.

De Europese Commissie zal bijvoorbeeld maatregelen nemen over:
- financiering van nieuwe projecten voor nulwerkloosheid op lange termijn;
- nieuwe projecten financieren voor het activeren en bijscholen van jongeren zonder baan en geen onderwijs of opleiding volgen (NEET's);
- meer centra voor beroepsuitmuntendheid medefinancieren;
- nieuwe partnerschappen voor vaardigheden opzetten in het kader van het Pact voor vaardigheden;
- de kennis van vaardigheden verbeteren, in kaart brengen wat de vaardigheidsbehoeften zijn, in samenwerking met EU-agentschappen;
- het ziekteverzuimbeleid analyseren om best practices voor werknemers en bedrijven vast te stellen;
- het effect evalueren van pensioenhervormingen die meer mogelijkheden bieden voor flexibele pensionering en voor het combineren van pensioeninkomen en salaris, en
- collegiale toetsing van nationale benaderingen om psychosociale risico's op het werk aan te pakken.

Lidstaten worden verzocht:
- onderwijs- en opleidingscurricula te herzien zodat ze beter aansluiten op de behoeften van de arbeidsmarkt;
- door te gaan met hervormingen van de uitkeringen om de gevallen van inactiviteit aan te pakken en degenen die kunnen werken voldoende steun te bieden om geleidelijk terug te keren op de arbeidsmarkt;
- belastinghervormingen door te voeren die de belastingwig voor twee verdieners en mensen met een laag inkomen verkleinen;
- de digitalisering van de coördinatie van de sociale zekerheid verder ondersteunen om eerlijke arbeidsmobiliteit te vergemakkelijken;
- de aanbeveling van de Raad "Europa in beweging - mogelijkheden tot leermobiliteit voor iedereen" snel goed te keuren en uit te voeren, en
- verder partnerschappen voor talent aangaan om legale migratietrajecten te verbeteren.

De sociale partners zijn van plan om:
- slechte arbeidsomstandigheden aan te pakken door middel van collectieve onderhandelingen in de sectoren die worden gekenmerkt door ontoereikende arbeidsomstandigheden;
- ondervertegenwoordigde groepen helpen activeren en aangepaste oplossingen vinden om de werkgelegenheid voor oudere werknemers te bevorderen;
- leerlingplaatsen en partnerschappen tussen aanbieders van beroepsonderwijs en -opleiding en werkgevers te ondersteunen;
- werknemers in de langdurige zorg te scholen in meer persoonsgerichte zorg en digitalisering;
- de multisectorale richtsnoeren voor de aanpak van geweld en intimidatie in de gezondheidszorg bijwerken ;
- samen te werken aan een Europees kader ter verbetering van de arbeidsomstandigheden van beroepschauffeurs uit derde landen, en
- met hun expertise bijdragen aan het opzetten van de EU-talentenpool om talent uit derde landen aan te trekken.

Betere arbeidsomstandigheden voor stagiairs
Met de voorstellen op het gebied van traineeships wil de Europese Commissie de arbeidsomstandigheden voor stagiairs verbeteren, met inbegrip van beloning, inclusiviteit en kwaliteit van stages in de EU. Het initiatief bestaat uit:
- een voorstel voor een richtlijn betreffende de verbetering en de handhaving van de arbeidsvoorwaarden voor stagiairs en betreffende de bestrijding van als stages vermomde reguliere arbeidsbetrekkingen; en
- een voorstel tot herziening van de aanbeveling van de Raad van 2014 betreffende een kwaliteitskader voor stages om kwaliteits- en inclusiviteitskwesties aan te pakken, zoals eerlijke beloning en toegang tot sociale bescherming.

De voorgestelde richtlijn moet lidstaten helpen arbeidsomstandigheden voor stagiairs te verbeteren en goede omstandigheden te handhaven en om reguliere arbeidsrelaties die als stage worden vermomd, te bestrijden.

De belangrijkste elementen van de voorgestelde richtlijn zijn:
- het non-discriminatiebeginsel: stagiairs moeten op het gebied van arbeidsvoorwaarden, inclusief beloning, gelijk worden behandeld als reguliere werknemers, tenzij een verschillende behandeling gerechtvaardigd is op objectieve gronden (zoals andere taken, minder verantwoordelijkheid, werkintensiteit of gewicht leer/opleidingsdeel);
- zorgen dat stages niet worden gebruikt om reguliere banen te verhullen. Dit door controles en inspecties, waarbij lidstaten de duur kunnen gebruiken als een mogelijk aspect om te beoordelen of dit het geval is, en door bedrijven te vragen de aantallen, de duur en de arbeidsvoorwaarden van stages bekend te maken;
- werknemersvertegenwoordigers in staat stellen zich namens stagiairs in te zetten om hun rechten veilig te stellen;
- van lidstaten te eisen dat zij zorgen voor kanalen waarlangs stagiairs wanpraktijken en slechte arbeidsomstandigheden kunnen melden.

De herziening van de aanbeveling van de Raad is van toepassing op alle stagiairs, ongeacht hun arbeidsstatus, met inbegrip van stages die deel uitmaken van formele onderwijs- en opleidingscurricula en stages die vereist zijn om toegang te krijgen tot specifieke beroepen.

Belangrijkste elementen van de herziene aanbeveling van de Raad zijn:
- aanbevelen van een eerlijke beloning voor stagiairs;
- het waarborgen van toegang tot adequate sociale bescherming voor stagiairs, met inbegrip van een passende dekking in overeenstemming met de nationale wetgeving van de lidstaat;
- aanstelling van een mentor, om stagiairs gerichte steun en advies te geven;
- het bevorderen van gelijke toegang tot stagemogelijkheden, door mensen in kwetsbare situaties te bereiken en door ervoor te zorgen dat werkplekken toegankelijk zijn voor stagiairs met een handicap;
- hybride werken en werken op afstand mogelijk maken door ervoor te zorgen dat stagiairs de benodigde apparatuur ontvangen, en
- inzetbaarheid vergroten door extra loopbaanbegeleiding en stimulansen voor stageaanbieders om stagiairs na de stage een vaste baan te bieden.

Deze nieuwe elementen komen bovenop wat al bestaat in de aanbeveling Kwaliteitskader voor stages 2014, zoals het hebben van duidelijke vacatures, het verstrekken van een schriftelijke overeenkomst vóór het begin van de stage waarin de voorwaarden worden uiteengezet, ervoor zorgen dat stages niet buitensporig lang duren of worden herhaald, ervoor zorgen dat de leerervaring een kernonderdeel is, het waarborgen van de gezondheids- en veiligheidsaspecten en het bevorderen van hun erkenning achteraf.

Meer informatie:
Nieuwsbericht Europese Commissie Sociale top (FR)
Persbericht Europese Commissie Sociale top (EN)
Persbericht Europese Commissie Actieplan
Persbericht Europese Commissie Richtlijn betere arbeidsomstandigheden stages
ECER-dossier: Arbeidsrecht