Europese Commissie publiceert richtsnoeren over beperking systeemrisico’s voor verkiezingsprocessen

De Europese Commissie publiceerde de Richtsnoeren voor de beperking van systeemrisico's voor verkiezingsprocessen (in de vorm van een bijlage (C(2024) 2121) bij een Mededeling (EN)) op 26 maart 2024.

Achtergrond
De bescherming van de integriteit van verkiezingen is een van de belangrijkste prioriteiten voor de handhaving van de verordening inzake digitale diensten (verordening 2022/2065, Digital Services Act (DSA)). Gezien de vele verkiezingen in de EU in 2024, waaronder de Europese verkiezingen in juni, worden de maatregelen die onlineaanbieders, waaronder zeer grote onlineplatforms en zoekmachines, nemen om negatieve gevolgen voor democratische processen, burgerdebat en verkiezingsprocessen te voorkomen, in het kader van de DSA gemonitord. Op grond van de DSA moeten aangewezen diensten met meer dan 45 miljoen actieve gebruikers in de EU de risico's in verband met verkiezingsprocessen beperken en tegelijkertijd de grondrechten, waaronder het recht op vrijheid van meningsuiting, beschermen.

Sinds de inwerkingtreding van de DSA voor de eerste aangewezen zeer grote onlineplatforms en zoekmachines (eind augustus 2023) heeft de Commissie voorafgaand aan de nationale verkiezingen dialogen over de integriteit van de verkiezingen gevoerd met verschillende zeer grote onlineplatforms en zoekmachines. In februari 2024 (zie ook dit ECER-bericht) startte de Commissie een openbare raadpleging over de ontwerprichtsnoeren voor verkiezingen. De richtsnoeren bouwen ook voort op de lopende werkzaamheden in het kader van de praktijkcode betreffende desinformatie (zie ook dit ECER-bericht), de verordening betreffende transparantie van politieke reclame (zie ook dit ECER-bericht) en de aanbeveling van de Commissie over inclusieve en veerkrachtige verkiezingsprocessen uit december 2023.

Volgende stappen
De specifieke risicobeperkende maatregelen die een zeer groot onlineplatform of zoekmachine op grond van de richtsnoeren moet nemen, hangen af van de specifieke kenmerken van hun dienst en van hun risicoprofiel. De richtsnoeren vormen beste praktijken om de risico's in verband met verkiezingsprocessen op dit moment te beperken. Zeer grote onlineplatforms en zoekmachines die de richtsnoeren niet volgen moeten de Commissie aantonen dat de genomen maatregelen even doeltreffend zijn om de risico's te beperken. Indien de Commissie informatie ontvangt die twijfel doet rijzen over de geschiktheid van dergelijke maatregelen, kan zij om nadere informatie verzoeken of een formele procedure inleiden in het kader van de DSA.

De richtsnoeren
De richtsnoeren bevelen risicobeperkende maatregelen en beste praktijken aan die zeer grote onlineplatforms en zoekmachines vóór, tijdens en na verkiezingsevenementen moeten nemen, zoals:

• Interne processen versterken, onder meer door interne teams op te zetten met passende middelen, gebruik te maken van beschikbare analyses en informatie over lokale contextspecifieke risico's en over het gebruik van hun diensten door gebruikers om informatie te zoeken en te verkrijgen voor, tijdens en na verkiezingen, om hun risicobeperkende maatregelen te verbeteren;
• Verkiezingsspecifieke risicobeperkende maatregelen uitvoeren die zijn afgestemd op elke afzonderlijke verkiezingsperiode en lokale context. Zeer grote onlineplatforms en zoekmachines moeten officiële informatie over verkiezingsprocessen bevorderen, initiatieven op het gebied van mediageletterdheid uitvoeren en hun aanbevelingssystemen aanpassen om gebruikers monetisatie en viraliteit van inhoud die de integriteit van verkiezingsprocessen bedreigt, te verminderen. Politieke reclame moet duidelijk als zodanig worden aangemerkt, in afwachting van de nieuwe verordening betreffende transparantie en gerichte politieke reclame (zie dit ECER-bericht);
• Specifieke mitigatiemaatregelen in verband met generatieve AI vaststellen: Zeer grote onlineplatforms en zoekmachines waarvan de diensten kunnen worden gebruikt om generatieve AI-inhoud te creëren en/of te verspreiden, moeten specifieke risico's in verband met AI beoordelen en beperken, bijvoorbeeld door inhoud die door AI wordt gegenereerd (zoals deepfakes) duidelijk te etiketteren, algemene voorwaarden daarop aan te passen en te handhaven;
• Samenwerken met EU-niveau en nationale autoriteiten, onafhankelijke deskundigen en maatschappelijke organisaties om een efficiënte uitwisseling van informatie vóór, tijdens en na de verkiezingen te bevorderen en het gebruik van passende risicobeperkende maatregelen te vergemakkelijken, onder meer op het gebied van buitenlandse informatiemanipulatie en inmenging (FIMI), desinformatie en cyberbeveiliging;
• Tijdens een verkiezingsperiode specifieke maatregelen te nemen, waaronder een mechanisme voor respons op incidenten, om de gevolgen van incidenten die een aanzienlijk effect op de verkiezingsuitslag of de opkomst kunnen hebben, te beperken;
• De doeltreffendheid van de maatregelen beoordelen door middel van post-electorale toetsing. Zeer grote onlineplatforms en zoekmachines moeten een niet-vertrouwelijke versie van dergelijke evaluatiedocumenten na de verkiezingen publiceren, zodat het publiek feedback kan geven over de genomen risicobeperkende maatregelen.

De richtsnoeren omvatten specifieke maatregelen in de aanloop naar de komende Europese verkiezingen. Gezien hun unieke grensoverschrijdende en Europese dimensie moeten zeer grote onlineplatforms en zoekmachines zorgen dat voldoende middelen en risicobeperkende maatregelen beschikbaar zijn en worden verdeeld op een wijze die in verhouding staat tot de risicobeoordelingen. De richtsnoeren stimuleren nauwe samenwerking met de taskforce van het Europees Waarnemingscentrum voor digitale media (EDMO) voor de Europese verkiezingen van 2024.

De richtsnoeren houden rekening met de input van de openbare raadpleging uit februari 2024. De Commissie werkte ook samen aan de richtsnoeren met de coördinatoren voor digitale diensten in het kader van de Europese Raad voor digitale diensten. De richtsnoeren moedigen toezicht door derden en onderzoek naar risicobeperkende maatregelen aan om ervoor te zorgen dat de ingevoerde maatregelen doeltreffend zijn en de grondrechten eerbiedigen.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
Website Europese Commissie: bestrijding online-desinformatie
ECER-dossier: Digitalisering
ECER-EU-essentieel: Openbaarheid