Europese Commissie wil de rechten van EU-burgers beter beschermen

Dit alles volgt uit het Verslag over het EU-Burgerschap 2020 van de Europese Commissie.

Achtergrond

Het EU-burgerschap vormt volgens de Europese Commissie de kern van de EU. Dit Europese burgerschap omvat een aantal rechten waarvan de vrijheid van verkeer, de deelname aan vrije en eerlijke verkiezingen en de consulaire bescherming buiten de EU de belangrijkste rechten zijn.

De Commissie houdt voortdurend toezicht op de situatie van EU-burgers in de lidstaten. In de komende jaren zal de Commissie op een aantal gebieden wetgevingsmaatregelen voorstellen om lacunes te dichten en daarmee de rechtszekerheid voor EU-burgers bij de uitoefening van hun rechten verbeteren. In haar verslag gaat de Commissie in op deze lacunes en op de eventuele wetgevingsmaatregelen die zij in dat verband voorstelt.

Acties en prioriteiten ten aanzien van het EU-Burgerschap

1. Doeltreffende uitoefening van het stemrecht

Artikel 22 EU-Werkingsverdrag bepaalt dat EU-burgers het recht hebben om te stemmen of zich verkiesbaar te stellen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement of voor de gemeenteraadsverkiezingen in de lidstaat waar zij verblijven.

• De lidstaten moeten zich beter inspannen om ondervertegenwoordigde categorieën van kiezers te betrekken bij de verkiezingen. Daarbij kan worden gedacht aan de participatie van Roma, gehandicapten, vrouwen en EU-burgers die in een andere lidstaat verblijven dan de lidstaat van hun nationaliteit (hierna: mobiele EU-burgers);
• De Commissie onderzoekt de mogelijkheden voor mobiele EU-burgers om te stemmen bij nationale verkiezingen en referenda in hun lidstaat van verblijf. Dit onderzoek vindt plaats naar aanleiding van het Europese burgerinitiatief over dit thema;
• De Commissie zal de mogelijkheid onderzoeken om een speciaal gezamenlijk instrument te ontwikkelen om EU-burgers te ondersteunen bij de uitoefening van hun kiesrecht. Dit instrument moet in 2023 beschikbaar zijn voor EU-burgers en de nationale autoriteiten.

1. De deelname van EU-burgers aan het democratische proces versterken

• De komende Conferentie over de toekomst van Europa zal volgens de Commissie een nieuw openbaar forum creëren voor een open, transparant en gestructureerd debat met de EU-burgers over een aantal belangrijke prioriteiten en uitdagingen (zie ook het ECER-bericht over de voorbereiding van het Comité van de Regio’s op haar deelname aan de Conferentie) ;
• Tijdens de Conferentie zal worden gesproken over het systeem van lijsttrekkers voor de Europese Parlementsverkiezingen (Spitzenkandidaten) en de manier om transnationale verkiezingslijsten te verwezenlijken;
• De Commissie onderstreept het belang van het Europees burgerinitiatief als krachtig instrument om de participatie van EU-burgers te versterken;
• Daarnaast blijft de Commissie zich inzetten voor het tegengaan van de verspreiding van (Covid-19-)desinformatie richting EU-burgers. Het door de Commissie gepresenteerde voorstel voor een verordening inzake digitale diensten beoogt desinformatie te bestrijden (zie het ECER-bericht over dit voorstel);
• De Commissie zet in op digitale technologieën, die zorgen voor een transformatie van de democratische besluitvorming in de EU en van de manier waarop overheden in wisselwerking staan met EU-burgers. Daarnaast zijn digitale instrumenten goed inzetbaar om interactie en democratische inspraak van EU-burgers mogelijk te maken.

1. Het recht van vrij verkeer

• In het kader van de Covid-19-crisis heeft de Commissie het Re-open EU-platform gelanceerd. Dit webplatform - met essentiële informatie in alle talen van de EU - moet een veilige hervatting van het vrij verkeer en het toerisme in de EU bevorderen;
• Voor de Commissie is de correcte uitvoering van het deel betreffende de EU-burgerschapsrechten van het terugtrekkingsakkoord tussen de EU en het VK een topprioriteit (zie het ECER-dossier over dit onderdeel van het Terugtrekkingsakkoord);
• De Commissie onderstreept het belang van de vereenvoudiging van administratieve procedures en formaliteiten, met name ten aanzien van openbare documenten zoals geboorteakten, bewijzen van nationaliteit of uittreksels van strafregisters die in het buitenland zijn opgesteld en die moeten worden vertaald en gelegaliseerd om door een overheidsinstantie te worden aanvaard. In dit kader verwelkomt de Commissie de inwerkingtreding van de verordening openbare documenten op 16 februari 2019.

1. Beschermen en bevorderen van het EU-burgerschap

• De Commissie blijft zich inzetten om misbruik van het EU-burgerschap tegen te gaan. In dit verband verwijst de Commissie naar de inbreukprocedures die zij tegen twee lidstaten heeft ingeleid vanwege hun burgerschapsregelingen voor investeerders, de zogenoemde “gouden paspoorten” (zie het ECER-bericht over deze inbreukprocedures);
• Het aanpakken van de ongelijkheid van EU-burgers wordt door de Commissie onderstreept. Daarbij verwijst de Commissie naar haar strategie voor gendergelijkheid 2020-2025 , het actieplan tegen racisme en de LHBTIQ-strategie . In 2021 is de Commissie van plan om ook een strategie voor personen met een handicap vast te stellen en om een mededeling naar buiten te brengen over de bestrijding van antisemitisme.

1. Solidariteit tussen EU-burgers

• De Commissie wijst ten eerste op het herstelprogramma NextGenerationEU. Dit programma beoogt het herstel van de Europese samenlevingen na de coronacrisis te bevorderen en de levensomstandigheden van EU-burgers te verbeteren;
• De Commissie beoogt met haar mededeling voor een Europese gezondheidsunie de gezondheid van de EU-burgers beter te beschermen en de EU en de lidstaten beter uit te rusten bij toekomstige pandemieën;
• Het belang van het nieuwe EU-gezondheidsprogramma EU4Health wordt ook door de Commissie benadrukt. Dit programma zal acties ondersteunen om EU-burgers te beschermen tegen ernstige grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen en de beschikbaarheid van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en andere crisisrelevante producten verbeteren (zie ook het ECER-bericht over het EU4Health-programma)
• De Commissie ziet de versterking van de pijler van sociale rechten ook als topprioriteit. De pijler van sociale rechten is een reference framework om de prestaties van lidstaten te meten op het gebied van werkgelegenheid en sociale zaken. In dit kader wijst de Commissie op haar voorstel ten aanzien van toereikende minimumlonen in de EU (zie het ECER-bericht over dit voorstel);
• Het recht op gelijke toegang tot consulaire bescherming houdt in dat EU-burgers die buiten de EU niet kunnen worden vertegenwoordigd door diplomatieke of consulaire instanties van hun eigen lidstaat, worden vertegenwoordigd door de instanties van een andere EU-lidstaat ( artikel 23 EU-Werkingsverdrag ). Volgens de Commissie heeft de Covid-19-crisis aangetoond dat dit recht in crisissituaties moet worden versterkt. Veel EU-burgers kwamen namelijk tijdens het begin van de Covid-19-crisis vast te zitten in een niet-EU-lidstaat.
• Tot slot moet volgens de Commissie de rol van EU-delegaties in het kader van diplomatieke en consulaire vertegenwoordiging worden uitgebreid.  

Meer informatie:

• ECER-dossier – Burgerschap van de Unie