Zowel de BES-eilanden als de Caribische landen in ons Koninkrijk hebben de status van "landen en gebieden overzee" (LGO). De landen en gebieden overzee die genoemd worden in bijlage II vormen het onderwerp van een bijzondere associatieregeling (artikel 355 VWEU, lid 2 VWEU). Het raamwerk voor deze bijzondere associatieregeling staat omschreven in het vierde deel van het VWEU en is nader uitgewerkt in het LGO-besluit.Deze LGO-status is een Europeesrechtelijke status van een aantal landen en gebieden die vanwege hun historische band een speciale relatie hebben met een lidstaat van de Europese Unie. Deze landen en gebieden liggen verspreid over de hele wereld. Behalve Groenland, zijn LGO kleine gebieden - meestal eilanden - van de lidstaten, met een kleine bevolking, al zijn er in sociaal, economisch, geografisch en klimatologisch opzicht grote verschillen.
Een alternatief voor de LGO-status is de status van "ultraperifeer gebied" (UPG). Kern van de UPG-status is dat het Europees recht in beginsel volledig van toepassing is ( art. 355, lid 1, EU-Werkingsverdrag), met dien verstande dat op basis van artikel 349, lid 1 en 2 EU-Werkingsverdrag bepaalde uitzonderingen mogelijk zijn. UPG hebben over het algemeen dezelfde historische achtergrond en kleine schaal als LGO. Juist in deze schaalkenmerken en een aantal andere bijzondere eigenschappen wordt de rechtvaardiging gevonden voor de uitzonderingen op het toepassingsbereik van het Europees recht in UPG.
De landen en gebieden overzee zijn uitsluitend de landen en gebieden die in Bijlage II van het VWEU worden genoemd. De lijst in Bijlage II is geen open lijst: landen en gebieden die er niet in zijn opgenomen kunnen de LGO status niet voor zichzelf opeisen. Ook de lidstaten die met hen zijn verbonden, kunnen dat niet. Daarvoor is een wijziging van het EU-Werkingsverdrag nodig. Ook kunnen LGO en de lidstaten waarmee zij verbonden zijn niet eigenmachtig de status van de LGO omzetten in UPG.
Statuswijziging Voor een wijziging van de status van de LGO van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland is een wijziging van het EU-Werkingsverdrag nodig. Wat de Nederlandse, Deense en Franse LGO betreft, kan de Europese Raad op grond van art. 355, lid 6, VWEU, na raadpleging van de Commissie, met eenparigheid van stemmen hun status veranderen. Dit geldt ook voor de BES-eilanden, zelfs nu zij openbaar lichamen zijn van het land Nederland. Overigens moeten alle landen van het Koninkrijk vooraf akkoord gaan met een voorstel tot statuswijziging.
Dit dossier behandelt de LGO-status en de gevolgen daarvan. Het dossier bestaat uit de volgende onderdelen:
