Europese Commissie brengt zevende voortgangsverslag over veiligheidsunie uit

De Europese Commissie publiceerde het zevende voortgangsverslag over de uitvoering van de EU-strategie voor de veiligheidsunie 2020-2025 op 15 mei 2024. Op 21 mei publiceerde de Commissie ook een factsheet over de prioriteiten voor de veiligheidsunie.

Volgens het verslag is de Commissie alle verbintenissen in het kader van de in 2020 aangenomen strategie voor de veiligheidsunie nagekomen en heeft de Commissie ook nieuwe initiatieven genomen om in te spelen op de veranderende veiligheidsproblemen die zich in de loop der jaren hebben voorgedaan. Na vier jaar uitvoering van de strategie is het veiligheidsinstrumentarium van de EU geconsolideerd en een stevige basis gelegd voor de bescherming van Europeanen in de toekomst.

Het verslag maakt de balans op aangaande de volgende gebieden:

Versterking van de fysieke en digitale infrastructuur van de EU
Door de toename van hybride aanvallen op kritieke infrastructuur in de EU moet de bescherming en veerkracht ervan worden verbeterd om de impact van verstoringen van de door deze infrastructuur ondersteunde essentiële diensten te voorkomen of te beperken. Sinds 2020 heeft de Commissie nieuwe horizontale regels voorgesteld om de kritieke infrastructuur van de EU -zowel online als offline- in een groter aantal sectoren te versterken. Denk aan de richtlijn betreffende de weerbaarheid van kritieke entiteiten en de richtlijn betreffende de beveiliging van netwerk- en informatiesystemen (NIS II). Ook nam de Commissie maatregelen op sectoraal niveau om de veerkracht van kritieke infrastructuur te vergroten, bijvoorbeeld in de sectoren energie, vervoer, maritieme veiligheid, connectiviteit, klimaat, ruimtevaart, financiën en gezondheid.

Onder meer via de verordening cyberweerbaarheid en de verordening cybersolidariteit heeft de Commissie stappen ondernomen om de cyberbeveiliging in de lidstaten en bij de EU-instellingen, -organen en -instanties te versterken, de beveiliging van toeleveringsketens en producten te verbeteren en de capaciteit voor de opsporing van en de respons op cyberincidenten op EU-niveau te vergroten.

Bestrijding van terrorisme en radicalisering
Gedurende het hele mandaat van de huidige Commissie is terrorismebestrijding een prioriteit van de EU-strategie voor de veiligheidsunie 2020-2025. Ook de uitvoering van de EU-terrorismebestrijdingsagenda van 2020 ligt op schema. De Commissie heeft maatregelen genomen om terrorisme in al zijn vormen te bestrijden: van het voorkomen van radicalisering online en offline tot het ondersteunen van lidstaten bij de bescherming van openbare ruimten en het beperken van de toegang van terroristen tot wapens en financiering.

Ter voorkoming van radicalisering heeft de Commissie de lidstaten ondersteund via het netwerk voor voorlichting over radicalisering en heeft zij nieuwe rechtsinstrumenten ingevoerd om burgers online en offline te beschermen tegen schadelijke extremistische en terroristische inhoud. Zo moeten platforms krachtens de verordening terroristische online-inhoud terroristische inhoud binnen een uur verwijderen (zie ook dit ECER-bericht).

Om terroristen de middelen voor het plegen van aanslagen te ontnemen, beperkt de in 2021 aangenomen wetgeving de toegang tot precursoren die kunnen worden gebruikt voor de vervaardiging van explosieven. Via het programma voor EU-veiligheidsadviseurs ondersteunt de Commissie lidstaten bij de bescherming van openbare ruimten.

Het EU-kader ter voorkoming en bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering is verder versterkt om middelen die bestemd zijn voor de financiering van terroristische organisaties doeltreffender te kunnen opsporen.

Bestrijding van georganiseerde criminaliteit
Sinds het begin van haar mandaat heeft de huidige Commissie haar inspanningen ter bestrijding van drugshandel en georganiseerde criminaliteit opgevoerd. De Commissie heeft verschillende initiatieven gelanceerd, waaronder de EU-strategie voor de aanpak van georganiseerde criminaliteit 2021-2025 (zie dit ECER-bericht) en de EU-drugsstrategie 2021-2025 (zie ook dit ECER-bericht). Ook initiatieven op het vlak van de EU-havenalliantie en het toekomstige EU-drugsagentschap dragen hieraan bij (zie ook dit ECER-bericht).

Andere vormen van georganiseerde criminaliteit die de afgelopen jaren zijn aangepakt, zijn cybercriminaliteit, migrantensmokkel en mensenhandel, illegale handel in drugs en andere goederen, milieucriminaliteit, economische en financiële criminaliteit en corruptie. In mei 2023 heeft de Commissie nieuwe en aangescherpte regels voorgesteld om corruptiemisdrijven strafbaar te stellen en de straffen in de hele EU te harmoniseren (zie ook dit ECER-bericht). Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) is in 2020 met zijn werkzaamheden begonnen.

Versterking van rechtshandhaving en justitiële samenwerking
De Commissie heeft de samenwerking tussen rechtshandhavings- en justitiële autoriteiten in de hele EU versterkt, met name door middel van het in 2024 aangenomen rechtskader voor politiële samenwerking. Het kader omvat nieuwe regels voor informatie-uitwisseling en een herziening van het Prümkader voor geautomatiseerde gegevensuitwisseling ten behoeve van politiële samenwerking (zie ook dit ECER-bericht), nieuwe regels inzake vooraf te verstrekken passagiersgegevens (zie dit ECER-bericht) en een grotere rol voor Europol. De preventie, de opsporing, het onderzoek en de vervolging van terroristische misdrijven en ernstige criminaliteit worden versterkt. De nieuwe regels inzake de overdracht van strafvervolging moeten helpen een inefficiënte cumulatie van procedures en gevallen van straffeloosheid te voorkomen (zie ook dit ECER-bericht).

Versterking van veiligheidssamenwerking met internationale partners
Tijdens haar mandaat heeft de huidige Commissie snel gehandeld om interne veiligheidsdreigingen als gevolg van de oorlog tegen Oekraïne te voorkomen, onder meer door de oprichting van een steunpunt voor interne veiligheid en grensbeheer in Moldavië. De huidige situatie in het Midden-Oosten kan ook gevolgen hebben voor de interne veiligheid van de EU. Ter ondersteuning van onderzoeken in verband met terrorismefinanciering heeft de Commissie in 2021 een netwerk van financiële onderzoekers voor terrorismebestrijding opgericht. De EU heeft de samenwerking met partnerlanden opgevoerd, werkt nauw samen met de VN en heeft haar samenwerking met de NAVO uitgebreid.

Samenwerking met EU-agentschappen bij de uitvoering van de veiligheidsunie
EU-agentschappen en -organen op het gebied van justitie, binnenlandse zaken en cyberbeveiliging, zoals Europol, Eurojust, Enisa, Frontex of het Europees Openbaar Ministerie, maar ook sectorale agentschappen (het EU-drugsagentschap, de antiwitwasautoriteit, het EU-Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart, het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid en het Europees Bureau voor visserijcontrole) spelen een belangrijke rol bij het ondersteunen van de uitvoering van het EU-veiligheidskader.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Strafrechtelijke samenwerking
ECER-dossier: Georganiseerde criminaliteit
ECER-dossier: Justitie en Binnenlandse zaken – Politiesamenwerking
ECER-dossier: Buitenlands en Veiligheidsbeleid
ECER-dossier: Digitalisering
ECER-bericht : Europese Commissie presenteert het zesde voortgangsverslag over de tenuitvoerlegging van de EU-strategie voor de veiligheidsunie (20 oktober 2023)