Op deze pagina:
Artikel 91, lid 1, EU-Werkingsverdrag bepaalt dat de EU de bevoegdheid heeft om bepalingen vast te stellen voor het vervoer over het spoor. Een grotere mate van integratie van de spoorwegvervoersector in de EU vormt een fundamenteel onderdeel van de voltooiing van de interne markt. De integratie op het gebied van het spoorwegvervoer draagt namelijk bij aan de duurzame mobiliteit van goederen en personen.
Naar boven
Binnen de Europese Unie zijn maatregelen vastgesteld om tot een Europese spoorwegruimte (SERA: Single European Railway Area) zonder grenzen te komen. In richtlijn 2012/34 zijn regels opgenomen over het gebruik van de spoorweginfrastructuur voor binnenlandse en internationale spoorwegdiensten. In dat verband moeten spoorwegondernemingen toegang krijgen tot de spoorweginfrastructuur in alle lidstaten. Deze toegang moet de spoorwegondernemingen in staat stellen om goederenvervoersdiensten of internationale passagiersvervoersdiensten te exploiteren (artikel 10, leden 1 en 2, richtlijn 2012/34). Door de inwerkingtreding van richtlijn 2016/2370 gelden er ook regels voor de exploitatie van binnenlandse passagiersvervoersdiensten.
Daarnaast zijn in richtlijn 2012/34 de criteria neergelegd voor de verlening, verlenging of wijziging van vergunningen voor spoorwegondernemingen. Spoorwegondernemingen moeten aan vier voorwaarden voldoen om een vergunning te krijgen (artikel 18). In dit kader dienen de spoorwegondernemingen onder meer een goede naam te hebben (artikel 19), voldoende financiële draagkracht te hebben (artikel 20) en te beschikken over een verzekering die haar aansprakelijkheid dekt (artikel 22).
Tevens geeft richtlijn 2012/34 voorschriften inzake de instelling, vaststelling en inning van gebruiksrechten voor de infrastructuur en de daaraan verbonden diensten. Verder is richtlijn 2012/34 van toepassing op de toewijzing van infrastructuurcapaciteit aan spoorwegondernemingen.
Een goederencorridor is het geheel van nationale of internationale spoorlijnen die het grondgebied van de lidstaten van de EU doorkruisen en twee of meer terminals langs een hoofdroute verbinden. De corridors garanderen de continuïteit van het internationale goederenverkeer op de strategische Europese spoorassen. Het doel is om het Europese spoorwegnet een concurrend alternatief te laten zijn voor andere middelen van vervoer. In verordening 913/2010 (RFC-verordening) zijn regels vastgesteld voor de selectie, de organisatie en het beheer van goederencorridors. Op 11 juli 2023 heeft de Europese Commissie een voorstel gepresenteerd om de RFC-verordening te herzien.
In richtlijn 2016/798 zijn regels vastgesteld voor de ontwikkeling en verbetering van de veiligheid van het spoorwegsysteem van de EU. Spoorwegondernemingen krijgen slechts toegang tot de spoorweginfrastructuur indien zij over een veiligheidscertificaat beschikken. Dit veiligheidscertificaat wordt door het Europees Spoorwegbureau afgegeven wanneer de spoorwegonderneming in meer dan één lidstaat actief is. Een nationale veiligheidsinstantie van een lidstaat geeft het veiligheidscertificaat af indien de spoorwegonderneming slechts in één lidstaat actief is (artikel 10).
Het Spoorwegbureau kan in opdracht van de Commissie gemeenschappelijke veiligheidsmethoden (GVM's) en gemeenschappelijke veiligheidsdoelen (GVD's) ontwikkelen (artikelen 6 en 7, richtlijn 2016/798). Deze GVMs'en GVD's moeten op termijn nationale veiligheidsvoorschriften overbodig maken. Tevens moeten de lidstaten een nationale veiligheidsinstantie instellen (artikel 16) en dienen de lidstaten een onderzoeksinstantie voor ongevallen en incidenten op te richten (artikel 22).
In richtlijn 2016/797 zijn voorwaarden neergelegd die het spoorwegsysteem van de EU interoperabel moet maken. Dit houdt in dat de nationale spoorwegnetten zonder beperkingen met elkaar in verbinding staan. Deze voorwaarden hebben betrekking op het ontwerp, de constructie, de indienststelling, de verbetering, de vernieuwing, de exploitatie en het onderhoud van onderdelen van het spoorwegsysteem van de EU. Ook worden er voorwaarden gesteld inzake de beroepskwalificaties van het personeel dat bij de exploitatie en het onderhoud betrokken is. Tenslotte zijn in richtlijn 2016/797 voorwaarden opgenomen over de veiligheids- en gezondheidsvoorschriften voor het personeel dat bij de exploitatie en het onderhoud betrokken is.
Mobiel spoorwegpersoneel dat wordt ingezet voor grensoverschrijdende diensten van spoorwegondernemingen genieten bepaalde arbeidsvoorwaarden (richtlijn 2005/47). Deze arbeidsvoorwaarden zijn neergelegd in een overeenkomst die tussen de sociale partners in de Europese spoorwegsector is gesloten. Op grond van deze overeenkomst hebben werknemers onder meer het recht op een dagelijkse rustperiode van 12 aaneengesloten uren en hebben de werknemers recht op pauzes van tussen de 30 en 45 minuten.
Machinisten die locomotieven en treinen op het spoorwegsysteem van de EU besturen dienen de vereiste geschiktheid en kwalificaties te bezitten. In dit kader moet de machinist in het bezit zijn van een vergunning en één of meer bevoegdheidsbewijzen. Richtlijn 2007/59 regelt de voorwaarden voor het verkrijgen van een vergunning en een bevoegdheidsbewijs. Daarnaast zijn de procedures voor het verkrijgen van een vergunning of een bevoegdheidsbewijs in richtlijn 2007/59 beschreven.
In het kader van het gemeenschappelijk vervoerbeleid is het belangrijk om de gebruikersrechten voor reizigers in het treinverkeer te waarborgen en de kwaliteit en effectiviteit van diensten voor reizigers in het treinverkeer te verbeteren. In verordening 1371/2007 zijn daarom de rechten en verplichtingen van reizigers in het treinverkeer opgenomen. Deze verordening is van toepassing op alle treinreizen en -diensten in de gehele EU die door spoorwegondernemingen met een EU-vergunning worden uitgevoerd.
In verordening 1371/2007 zijn onder meer regels vastgesteld inzake de verzekerings- en aansprakelijkheidsverplichtingen van spoorwegondernemingen voor reizigers en hun bagage. Daarnaast zijn er voorschriften opgenomen inzake de verplichtingen van spoorwegondernemingen in het geval van een vertraging, een gemiste aansluiting of een uitval. Verder zijn er bijzondere voorschriften opgenomen voor gehandicapte personen en personen met een beperkte mobiliteit.
Het Europees Spoorwegbureau (ERA: European Railway Agency) heeft tot doel om bij te dragen aan de verdere ontwikkeling en het effectief functioneren van de Europese spoorwegruimte (SERA). Het ERA dient onder meer bij te dragen aan de veiligheid op het spoor en kan in dat verband aanbevelingen doen aan de Commissie. Daarnaast verzekert het ERA de conformiteit van nationale voorschriften met de vereisten inzake spoorwegveiligheid en -interoperabiliteit. Verder is het ERA belast met enkele taken om de interoperabiliteit te verhogen, onder meer door het wegnemen van technische belemmeringen (verordening 2016/796).
